موانع و فرصت‌های صلح و ثبات در افغانستان و منطقه مورد بررسی قرار گرفتند
حکمت الله ځلاند
در سمینار یک روزۀ “صلح و استقرار در افغانستان و منطقه” که به ابتکار مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی در کابل برگذار شده بود، فرصت‌ها و موانع فراراه صلح و ثبات در افغانستان و منطقه به گونۀ همه جانبه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند.
در این گردهمایی علمی که روز پنجشنبه ۲۴ دلو سال ۱۳۹۲ هـ ش در هوتل انترکانتیننتال شهر کابل، از سوی مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی برگذار شده بود، برعلاوۀ شماری از نخبه گان، تحلیلگران و چهره‌های سیاسی افغانستان، شماری از نماینده‌های سفارتخانه‌های خارجی در کابل، و نماینده‌های مراکز مطالعاتی کشورهای تاجکستان، پاکستان، ایران و ترکیه نیز اشتراک ورزیده بودند.
در این سمینار یک روزه، یکاشه کبیروف، جنت الله کمیل و عسکرعلی به نماینده‌گی از مرکز دیالوگ اوروآسیایی از کشور تاجکستان و داکتر محمد اقبال خلیل، عالمگیر افریدی و مشتاق احمد به نماینده‌گی از مرکز مطالعات منطقوی پاکستان و همچنان شماری از مهمانان نیز به نماینده‌گی مرکز اندیشه سازان نور از کشور ایران اشتراک داشتند.
پوهنوال دوکتور عبدالباقی امین رئیس مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی هدف این سمینار یک روزه را، مطالعه و بررسی چالش‌ها و مشکلات ملی و منطقوی فراراه صلح و ثبات در افغانستان و منطقه و فرصت‌های موجود در این راستا، به گونۀ بی‌طرفانه و علمی عنوان نمود.
اشتراک کننده گان این سمینار در سخنرانی‌ها و مقاله‌های خود، بزرگترین مانع صلح در افغانستان را موجودیت نیروهای خارجی در این کشور عنوان کردند و ایجاد یک جانب میانجی را بزرگترین نیاز موفق شدن پروسۀ صلح دانستند.
جلسۀ افتتاحیه:
در جلسۀ افتتاحیۀ این سمینار که ساعت 9:30 صبح آغاز گردید و نماینده‌گان شماری زیادی از رسانه‌های خارجی و داخلی نیز در آن اشتراک داشتند، دوکتور عبدالباقی امین رئیس مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی در سخنان افتتاحیۀ خود گفت: “صلح و ثبات نیاز مبرم كشور ما است و صحبت از حقوق، آزادی‌ها، انكشاف و ترقي، حكومتداری خوب، شفافيت و حسابدهی وقتی به ميان می‌آيد كه روشنايی ثبات و استقرار، سرزمين كشور را زير پوشش قرار دهد و صلح و امنیت تأمین گردد.”
به گفتۀ او، جنگ‌های گذشته در افغانستان ثابت ساخت كه سياست‌های زورگويانه و تلاش نابود كردن ديگران موفق نبوده و سبب مصيبت‌های مزيد برای ملت ما گرديده است؛ بنا بر این باید از تجارب گذشته عبرت گرفته از راه مذاکره، تفاهم و هم پذیری، به مصيبت‌های ملت خاتمه داده شود و جهت‌ها و اقشار مختلف کشور جهت پایان دادن جنگ و از بين بردن عوامل آن، بصورت جدی دست اندركار شوند.
آقای امین صلح و استقرار در افغانستان را، تنها نیاز افغانستان ندانست و اظهار داشت که آثار نبود صلح و ثبات، تنها در افغانستان محدود نمی‌گردد؛ بلكه عدم ثبات به كشورهای منطقه نیز سرايت می‌كند، و منطقه نیز از آثار آن آسیب می‌بیند که به گفتۀ وی، انتشار ناامنی، قاچاق مواد مخدر و اعتياد به آن، به عنوان بعضی از تأثیرات آن یادآوری کرده می‌توانیم.
استاد نصیر احمد نویدی رئیس شورای مرکزی جمعیت اصلاح افغانستان ضمن سخنرانی خود صلح را نه تنها یک ضرورت، بلکه آنرا حق ملت‌ها دانسته و از حکومت افغانستان، مخالفین مسلح و سیاسی حکومت و سایر جهت‌های درگیر خواست، تا برای تأمین صلح در کشور راهی سازنده‌ای را جستجو نمایند.
آقای نویدی گفت: «همان طوری که کشورهای منطقه می‌توانند در ناامنی و بی ثباتی افغانستان دست داشته باشند، در صلح و ثبات افغانستان نیز نقش سازنده را بازی کرده می‌توانند و ما امیدواریم که کشورهای منطقه مسؤولیت خود را در این زمینه ادا نمایند، تا در افغانستان و به تعقیب آن در منطقه صلح و امنیت تأمین گردد.»
مولوی جانباز سرفراز یکی از شخصیت‌های جهادی و سیاسی و نمایندۀ حزب اسلامی افغانستان نیز در سخنان خود به اهمیت برقراری صلح اشاره نموده گفت که مصیبت‌های جاری را به امیدها و آرمان‌ها از بین برده نمی‌توانیم و باید در این راستا همه علماء و اهل فکر به گونۀ عملی تلاش‌های خود را آغاز نمایند.
مولوی سرفراز موجودیت نیروهای خارجی در افغانستان را، کاملاً به زیان افغانستان دانست و موقف کنونی حامد کرزی در مورد امضاء نکردن پیمانی امنیتی را، مورد تأیید همه افغان‌ها دانست.
وی اما افزود که تحکیم واقعی صلح در افغانستان، به ایجاد یک جهت بی‌طرف نیاز جدی دارد تا همه جهت‌های درگیر در قضیۀ افغانستان بر آن اعتماد نمایند و بتواند که سخن خود را بر جهت‌های درگیر بقبولاند.
مولوی شهزاده شاهد سخنگوی شورای عالی صلح و نمایندۀ مردم کنر در ولسی جرگۀ افغانستان نیز عامل بزرگ قضیۀ افغانستان را امریکا دانست و اعمال مغرورانۀ امریکایی‌ها را، عامل اصلی ناامنی و عدم برقراری صلح دانست.
وی صداهای امریکا برای صلح و ثبات جهانی را صادقانه نداست و خاطر نشان کرد که امریکایی‌ها اگر داد از دموکراسی می‌زنند، پس چرا به اشارۀ آنها حکومت منتخب مصر سرنگون گردید.
مولوی شهزاده شاهد افزود: «همه افغان‌ها ماندن امریکایی‌ها در افغانستان را نمی‌خواهند و کسی که طرفدار ماندن امریکایی‌ها در اینجا باشد، آنان در حقیقت صلح و ثبات را در اینجا نمی‌خواهند.»
داکتر فاروق عظم یکی دیگر از شخصیت سیاسی و اکادمیک کشور، قضیۀ افغانستان را داری سه بعد دانست و گفت: «بُعد اول قضیۀ افغانستان بعد داخلی، بعد دوم آن بعد منطقوی و بعد سوم آن هم بعد بین‌المللی است.»
به گفتۀ او، افغان‌ها اگر بصیرت می‌داشتند، افغاستان از سوی روس‌ها و امریکایی‌ها اشغال نمی‌شد و تاکنون هم حکومت افغانستان، خیر خود را در ادامۀ جنگ می‌بیند و نمی‌خواهد که در اینجا صلح برقرار شود.
آقای فاروق عظم افزود: «کشورهای همسایۀ ما نیز همیشه وسائل ناامنی افغانستان را فراهم کرده‌اند و در بی ثباتی افغانستان نقش عمده را بازی کرده‌اند و اکنون به سطح ملی باید کسانی وارد صحنه شوند که برای برقراری صلح گام‌های صادقانه را بردارند.»
استاد عبدالرحیم عباس کریمی وزیر پیشین عدلیه و دیپلومات اسبق کشور به بُعد شرعی قضیه اشاره نموده گفت: «ما از قرآن کریم دور شده‌ایم که امروز به این حالت رسیده‌ایم، خارجی‌ها برای ما صلح را نمی‌آورند، وجود خارجی‌ها و پیمان امنیتی مشکل ما را حل کرده نمی‌توانند.»
جلسۀ اول اختصاصی:
در جلسۀ نخست اختصاصی سمینار که برای مقاله‌های علمی و تحقیقی فرصت‌ها و موانع فراراه صلح و ثبات در افغانستان و منطقه اختصاص یافته بود، دوکتور فضل الهادی وزین عضو بورد علمی مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی و استاد پوهنتون سلام، بر بنیادهای ثبات و عوامل بی‌ثباتی در افغانستان، ضمن مقالۀ خود روشنی انداخته و عوامل داخلی و خارجی بی‌ثباتی افغانستان و منطقه را زیر بحث قرار داد.
آقای وزین گفت: «برای از بین بردن بی‌ثباتی در افغانستان، خروج کامل نیروهای خارجی از این کشور، فراهم کردن زمینه برای تفاهم واقعی بین‌الافغانی و آتش بس، گام‌های ضرری اند که باید برداشته شوند.»
دوکتور عبدالباقی امین رئیس مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی نیز مقاله‌ای را در مورد موانع صلح و ثبات در افغانستان تقدیم داشت و موانع موجود در این زمینه را، به بحث گرفت.
وی اظهار داشت: «نبود توافق در مورد یک میثاق ملی بین تمامی شهروندان کشور، موجودیت نیروهای خارجی، جهت‌ها و اشخاص مستفید از جنگ، پیش شرط‌های حکومت برای مخالفین مسلح، تصور حاکمیت و حکومت کردن انفرادی با مقاومت مسلحانه، نبود حرکت مؤثر مدنی و بالآخره نبود یک گروه میانجی برای برقراری صلح، همه موانع صلح و ثبات در افغانستان به شمار می‌رود.»
همچنان دوکتور مصباح الله عبدالباقی معاون علمی پوهنتون سلام و عضو بورد علمی مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی، در مورد فرصت‌های موجود برای تحکیم صلح و امنیت روشنی انداخته و آنرا به گونۀ همه جانبه مورد بحث و تحلیل قرار داد.
وی گفت: «احساس شدید متوقف شدن جنگ نزد بسیاری از افغان‌ها، تمایلی که از آخرین موقف‌های حکومت برای صلح به نظر می‌رسد، تغییرهایی که در موقف اپوزیسیون مسلح به وجود آمده است، تغییر در موقف‌های احزاب شریک در پروسۀ سیاسی، تمایلی که در موقف امریکا و کشورهای دوست آن برای گفتگو به جای جنگ به وجود آمده است، کشورهای همسایه و بنا بر شماری از دلایل تمایل آنها برای از بین بردن ناامنی‌ها، موجودیت اشخاص خیرخواه در کشور و همچنان اعتماد نسبی که برای صلح به میان آمده است، شماری از فرصت‌های این زمینه به شمار می‌رود.»
محمد زبیر شفیقی مدیر مسؤول روزنامۀ ویسا نیز تأثیرات بی‌ثباتی در افغانستان را، بر منطقه و افغانستان مورد تحلیل و بررسی قرار داد.
آقای شفیقی گفت: «ناامنی در افغانستان از سال 1357 خورشیدی آغاز و تاکنون ادامه دارد؛ زمانی که امریکا در اینجا حکومت جدید را بنیان نهاد، بنیاد آنرا بسیار ضعیف و طوری نهاد که همیشه به آنها محتاج باشد.»
وی افزود: «امریکا می‌خواهد با حضور در اینجا، تمامی منطقه را کنترول نماید، چین و روسیه را در منطقۀ خود منحصر نماید و همچنان پالیسی‌های جنگی و نادرست امریکا در افغانستان و عراق، ناامنی‌ها در این کشورها را به اوج رسانید، سازمان‌های جاسوسی و نیمه نظامی امریکا مانند بلک واتر، در عراق ظلم هایی زیادی کردند و در اینجا به نام اسپیشل فورس افغان‌ها را رنجاندند.»
محمد زبیر شفیقی به دلیل نبود ثبات در افغانستان، بر زیان‌های رسیده به منطقه روشنی انداخت و به خطرها و تهدیدهایی که به دلیل همین بی‌ثباتی به منطقه متوجه‌اند، اشاره نمود.
در پایان جلسۀ نخست اختصاصی اشتراک کننده‌گان سمینار نیز پرسش‌های خود را، از تقدیم کننده‌گان مقاله‌ها مطرح نمودند و در کنار آن در مورد همین موضوعات، نظرهای خود را بیان کردند.
جلسۀ دوم اختصاصی:
جلسۀ دوم اختصاصی سمینار، به سخنرانی‌های مهمانانی که از کشورهای منطقه و همسایه آمده بودند، اختصاص یافته بود که نخستین بحث آنرا، داکتر محمد اقبال خلیل عضو علمی بورد مرکز مطالعات سیاسی پاکستان، در مورد نقش کشورهای منطقه در ثبات و استقرار افغانستان، به سمع اشتراک کننده‌گان رسانید.
آقای خلیل با اشاره به بعضی از مراحل تاریخ افغانستان و اهمیت استراتژیک این کشور گفت که ایران، ترکیه، پاکستان و کشورهای آسیای میانه، روابط عمیقی با افغانستان دارند و فرصت‌های زیاد همکاری آنان، با صلح و ثبات افغانستان نیز وجود دارند.
وی اظهار داشت که با توجه به مشترکات پاکستان و افغانستان، ملت پاکستان همیشه با افغانستان و افغان‌ها تلاش‌های همکاری نموده‌اند و مخالف هر گونه مداخلۀ حکومت پاکستان در افغانستان هستند؛ اما او شماری از عملکرد‌های نادرست حکومت‌های پاکستانی، بالخصوص حکومت گذشتۀ نظامی این کشور را اشاره نموده و آنرا باعث خفگان ملت پاکستان نیز دانست.
مقالۀ دوم این جلسه نیز در مورد همین موضوع، از سوی استاد یکاشه کبیروف به نماینده‌گی از مرکز مطالعاتی دیالوگ اوروآسیایی تاجکستان تقدم شد و بر نقش کشورهای منطقه در قضیۀ افغانستان، روشنی انداخت.
آقای کبیروف از گفتگوهای حکومت تاجکستان و مخالفین مسلح آن یادآوری نمود که به گفتۀ او در نتیجۀ آن، در قانون اساسی این کشور تغییر آمد و برای برقراری صلح زمینه مساعد شد که در نتیجۀ آن صلح در تاجکستان تأمین گردید؛ به گفتۀ او، به همین دلیل در اینجا نیز باید موانع فراراه صلح از بین برده شوند و از بعضی از موقف‌ها تنازل گردد.
استاد وحید مژده نویسنده و تحلیلگر مسائل سیاسی نیز تحت عنوان “افغانستان و چالش‌ها برای منطقه” تحلیل خود را به سمع اشتراک کننده‌گان سمینار رسانید.
وی به میان آمدن تحریک طالبان در زمان جنگ‌های داخلی بعد از جهاد افغان‌ها با روس‌ها اشاره نموده گفت که این تحریک کدام پروژۀ خارجی نبوده، بلکه زمانی ظهور کرد که تحکیم صلح در اینجا ناممکن شد.
آقای مژده افزود که آمدن صلح به این معنا نیست که باید جهت‌های دیگر از بین برده شود، بلکه برای برقراری صلح موانع آن باید برچیده شوند.
وحید مژده موجودیت نیروهای خارجی در افغانستان، بزرگترین عامل ناامنی دانست و گفت که اگر نیروهای خارجی از افغانستان بیرون شوند به صلح بین الافغانی زمینه مساعد خواهد شد؛ اما در موجودیت خارجی‌ها صلح ناممکن است، چون آنان با آوردن بیش از صد هزار سرباز به اینجا، صلح را در اینجا برقرار کرده نتوانستند، پس با ده هزار سرباز چگونه صلح و امنیت را در اینجا تأمین خواهند کرد.
پایان سمینار:
پس از پرسش‌ها و تبصره‌های شرکت کننده‌گان سمینار و جواب گفتن به پرسش‌های آنان، سخنرانی پایانی و خلاصۀ سخنان تقدیم کننده‌گان مقاله‌ها را، دوکتور عبدالباقی امین رئیس مرکز مطالعات استراتژیک و منطوی ارائه نموده گفت که از اظهارات سخنرانان سمینار ظاهر شد که شماری از موانع صلح و استقرار در افغانستان وجود دارد که بزرگترین مانع آن نیروهای خارجی مستقر در اینجا است.
وی افزود که همچانان در سخنرانی‌های سمینار واضح شد که تأمین صلح به ایجاد یک جهت میانجی نیاز جدی دارد و اگر به گونۀ واقعی تلاش صورت بگیرد، برای آمدن صلح فرصت‌های زیادی نیز وجود دارند و در کنار آن از سخنان همه مهمانان خارجی سمینار نیز آشکار شد که برقراری صلح در افغانستان، به نفع کشورهای همسایه و کشورهای منطقه نیز می‌باشد.
او اظهار داشت که همچو مراکز استراتژیک می‌توانند تا جهت‌های تصمیم گیرنده را از طریق تحقیقات و مشورهای خود قانع بسازند که موجودیت نیروهای خارجی برای امنیت افغانستان، منطقه و حتی تمام جهان زیانبار است و رفتن آنان از اینجا، به نفع همه می‌باشد.
به گفتۀ او، مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی تلاش دارد تا از طریق تحقیقات استراتژیک، علمی و کارا، واقعیت‌های سرنوشت ساز کشور را روشن و برای سیاسیت‌های منطقه و کشور، مشوره‌های سازنده را ارائه نماید.
آقای دوکتور عبدالباقی امین به نماینده‌گی از مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی گفت گه این مرکز برای مطالعات و گفتگوهای دوامدار برای تحکیم صلح و ثبات آماده خواهد بود، تا همه جهت‌های درگیر را قانع بسازند که برقراری صلح نیازمند تلاش‌های واقعی و صادقانه است.
در این گردهمایی علمی یک روزه تحت عنوان “صلح و استقرار در افغانستان و منطقه” که ساعت 9:30 صبح آغاز و تا ساعت 4:30 عصر ادامه داشت، تمامی اشتراک کننده‌گان خارجی و داخلی آن، صلح و ثبات افغانستان را در بحث‌های همه جانبه و عمیق خود به بحث گرفتند و راه حل‌های بیرون رفت از این چالش‌ها را پیشنهاد کردند.
گفتنی است که رسالۀ کامل بحث‌ها و مقاله‌های تقدیم شده در این سمینار یک روزه، در آیندۀ نزدیک از سوی مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی چاپ و نشر خواهد شد.
قابل یادآوری است که مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی به عنوان یک ارگان بی‌طرف، به گونۀ دوامدار و دایمی تلاش می‌ورزد تا برای تأمین صلح و ثبات در افغانستان با در تماس بودن با جهت‌های مختلف، برگذاری سمینارها و ورکشاف‌ها، جلب همکاری ارگان‌های استراتژیک کشورهای همسایه و منطقه و همچنان گفتگو با جهت‌های مختلف، در پایان دادن به مصیبت‌های جاری در کشور نقش سازنده را بازی نماید.
پایان