افزایش تلفات نیروها چالشی برای حکومت
سیگار یا ادارۀ سرمفتش ویژه برای بازسازی افغانستان در گزارش تازۀ خود نگاشته است که تلفات نیروهای افغان در سال ۲۰۱۶ در مقایسه با سال گذشته افزایش چشمگیر داشته است.
پس از نشر این گزارش، رئیس جمهور غنی نیز بر جلوگیری از تلفات نیروهای امنیتی افغانستان تأکید ورزیده، گفته است که هرچه عاجل باید در این راستا اقدام شود و پلان‌های منسجم ترتیب گردد.[۱] در همین حال وزارت داخلۀ کشور در واکنش به این گزارش گفته است که با درنظرداشت شدت حملات گروه‌های مخالف مسلح دولت، میزان تلفات نیروهای امنیتی در مقایسه با سال گذشته افزایش قابل‌ملاحظه‌یی نداشته است.[۲]
پس از پایان ماموریت نظامی ناتو به ماموریت مشورتی و آموزشی، نیروهای افغان به پایان دومین سال ماموریت تامین امنیت در سراسر کشور نزدیک می‌شوند، ولی تلفات این نیروها روز به روز افزایش می‌یابد. در این تحلیل به میزان تلفات نیروهای افغان در طول یک‌ونیم دهۀ گذشته، و عمده‌ترین عوامل افزایش تلفات نیروهای افغان در سال ۲۰۱۶ میلادی، پرداخته شده است.
تلفات نیروهای امنیتی افغان پس از سال ۲۰۰۱
نظامیان افغان از آغاز فعالیت آنها در سال ۲۰۰۲م همه‌ساله تلفات داشته‌اند. در سال‌های ۲۰۰۷م، ۲۰۰۸م و ۲۰۰۹م تعداد کشته شده‌گان نیروهای امنیتی افغان به ترتیب ۹۶۶، ۹۸۳ و ۹۳۱ تن بود. در سال ۲۰۱۰م که شدت جنگ بصورت بی‌سابقه‌ای افزایش یافته بود، تعداد کشته‌شده‌گان نیروهای افغان به ۲۱۱۳ صعود نمود. با آنکه تعداد کشته‌شده‌گان نیروهای امنیتی افغان در سال ۲۰۱۱م کاهش یافت و به ۱۰۸۰ تن رسید، ولی در سال‌های بعد از آن تعداد کشته‌شده‌گان در صفوف این نیروها به سرعت سیر صعودی داشته است[۳].
در سال ۲۰۱۱م انتقال مسئولیت‌های امنیتی به نیروهای افغان آغاز گردید و به همین دلیل، در سال‌های پس از آن تلفات آنها نیز رو به افزایش نهاد. چنانچه در سال‌های ۲۰۱۲م و ۲۰۱۳م[۴] کشته‌شده‌گان این نیروها به ۲۷۶۵ و ۴۳۵۰ تن بالا رفت و در سال ۲۰۱۴م این رقم به ۴۶۳۴ تن رسید. در سال ۲۰۱۵م نیز آمار کشته‌شده‌گان نیروهای امنیتی به ادامۀ سیر صعودی خویش افزایش بی‌سابقه داشت و در این سال ۷۰۰۰ سرباز افغان کشته و ۱۲۰۰۰ سرباز دیگر در جریان جنگ با مخالفین مسلح دولت جراحت برداشته‌اند.[۵] (شکل ۱).
در سال ۲۰۱۵م تلفات نیروهای افغان ۲۷٪ نسبت به سال قبل از آن افزایش را نشان می‌داد.[۶] سقوط کندز، انتقال کامل مسئولیت‌های امنیتی از نیروهای بین‌المللی به نیروهای افغان و افزایش عملیات طالبان و نیز عملیات وسیع این نیروها علیه گروه‌های مخالف دولت را می‌توان از دلایل افزایش تلفات این نیروها در این سال دانست.
تنها بین سال‌های ۲۰۰۷م و ۲۰۱۵م تعداد کشته‌شده‌گان نیروهای افغان به حدود ۲۴۸۲۰ تن می‌رسد و اگر روی این رقم، شمار کشته‌شده‌گان هشت ماه اول سال ۲۰۱۶ را نیز بیافزاییم، این رقم به بیش از ۳۰۰۰۰ تن می‌رسد که در کنار ده‌ها هزار مجروحین نیروهای افغان در جنگ‌ها جان باخته اند.
شکل ۱: تلفات نیروهای افغان
مأخذ: BBC، رادیو آزادی و FAS
افزایش تلفات نیروهای افغان در سال ۲۰۱۶
ادارۀ سرمفتش ویژه بازسازی افغانستان (SIGAR) در گزارش تازۀ خود که به تاریخ ۳۰ اکتوبر سال جاری منتشر شد، اعلام کرده است که از اول جنوری امسال تا ۱۹ اگست، در مجموع ۵۵۲۳ نیروی نظامی افغانستان در این کشور کشته و ۹۶۶۵ تن دیگر در همین مدت زخمی شده‌اند. این رقم در مقایسه با سال ۲۰۱۵ میلادی ۹ درصد افزایش را نشان می‌دهد. در مدت مشابه در سال ۲۰۱۵، حدود ۵ هزار نیروی امنیتی کشته و حدود ۱۵ هزار تن دیگر زخمی شده بودند و با توجه به تداوم حملات مخالفین مسلح دولت، آمار تلفات نیروهای امنیتی در طول امسال احتمالا افزایش بیشتر خواهد یافت.[۷]
براساس گزارش سیگار، تعداد رویدادهای امنیتی نیز نسبت به سال گذشته بیشتر بوده و مطابق آمار سازمان ملل، از ۲۰ ماه می تا ۱۵ اکست (۸۸ روز) به ۵۹۹۶ مورد رسیده که در مدت مشابه در سال گذشته، ۴.۷ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
سقوط ولسوالی‌ها و خاک زیر کنترول حکومت
مانند امسال، در سال ۲۰۱۵ نیز جنگ در افغانستان شدت داشت و به همین دلیل ولسوالی‌های بیشتر در مقایسه به سال‌های گذشته به دست طالبان سقوط نمود. بر اساس گزارش لانگ وار ژورنال که در اکتوبر ۲۰۱۵م منتشر شد، از جملۀ ۳۹۸ ولسوالی در سرتاسر افغانستان ۳۱ ولسوالی تحت کنترول طالبان بوده و در ۳۶ ولسوالی دیگر نیز، طالبان اطراف ولسوالی‌ها را در کنترول خود داشتند و حکومت افغانستان تنها در مراکز این ولسوالی‌ها حضور داشت.
در این گزارش همچنان آمده بود که حکومت افغانستان در ارائۀ چگونگی وضعیت ولسوالی‌ها صادق نبوده است. در سال گذشته ولسوالی‌های چهاردره و دشت ارچی در کندز، کوهستان در سرپل، جوند در بادغیس، ناوه در غزنی، یمگان در بدخشان، نوزاد و خانشین در هلمند، وانت وایگل در نورستان، غورماچ در فاریاب و تاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌برفک و دندغوری در بغلان از جملۀ ولسوالی‌هایی بودند که به دست طالبان سقوط کرد. راه‌کار‌های نادرست حکومت مانند ملیشه‌سازی، رفتار نامناسب پولیس محلی با مردم و مدیریت نادرست از عواملی اند که سقوط ولسوالی‌ها را به دست طالبان سهل‌تر ساخت.
در حال حاضر نیز، چنانچه سیگار گزارش کرده است، ۳۳ ولسوالی در ۱۶ ولایت کشور تحت کنترول و یا نفوذ مخالفین مسلح دولت قرار دارد و در شمار زیادی دیگر جنگ‌های شدید جریان دارد.
این گزارش می‌نگارد که حدود ۶۳.۴ درصد خاک افغانستان تحت کنترول دولت افغانستان است و تنها در سه ماه گذشته، دو درصد خاک افغانستان از کنترول حکومت خارج شده است. این در حالی است که جنرال جان نیکلسون، فرمانده نیروهای امریکایی در افغانستان در ماه سپتامبر امسال گفته بود که نیروهای افغان بر ۶۸ تا ۷۰ درصد جمعیت کشور کنترول یا نفوذ دارد. به این ترتیب تقریبا یک سوم خاک افغانستان تحت کنترول مخالفین مسلح دولت قرار دارد و به گفتۀ سیگار، به همین دلیل اساسی‌ترین چالش در برابر تلاش‌های بازسازی همچنان خشونت‌های مسلحانه از سوی طالبان و دیگر گروه‌های مسلح محسوب می‌شود.
عوامل افزایش تلفات نیروهای افغان
اینکه در چند سال گذشته همه‌ساله تلفات نیروهای افغان روبه افزایش بوده، عوامل گون‌گون داشته است، ولی مهم‌ترین آنها را چنین برمی‌شماریم:
افزایش مسؤولیت‌های نیروهای افغان: پیش از سال ۲۰۱۰ تلفات نیروهای افغان کم‌تر بود و این زمانی بود که مسؤولیت عملیات نظامی در اکثر مناطق کشور به دوش نیروهای خارجی بود، ولی پس از سال ۲۰۱۱ که مسؤولیت تامین امنیت در کشور به شکل تدریجی به نیروهای افغان سپرده شد و از آغاز سال ۲۰۱۵ مسؤولیت‌های امنیتی به طور کامل از نیروهای خارجی به نیروهای افغان انتقال یافت، نقش آنها در جنگ بیشتر شد و تلفات این نیروها نیز روبه افزایش نهاد.
شدت جنگ: عامل دیگری که در افزایش تلفات نیروهای امنیتی افغانستان نقش داشته است، تشدید جنگ از سوی مخالفین مسلح حکومت به خصوص در دو سال گذشته بود. در سال‌های اخیر نه تنها اینکه جنگ شدت یافته، بلکه به مناطقی که در سال‌های پیش امن‌تر محسوب می‌شد، نیز گسترش یافت و گروه طالبان با آمادگی‌های بیشتر در میدان نبرد ظاهر شدند و توانستند حملات زیادی را راه‌اندازی کنند.
کمبود تجهیزات: نیروهای افغان در جنگ با مخالفین مسلح دولت با کمبود تجهیزات نیز مواجه بودند و به همین دلیل، نیروهای افغان در بیشتر مناطق توسط مخالفین مسلح دولت محاصره گردیده و متحمل تلفات گردیده‌اند. امروز اردوی افغانستان از لحاظ تجهیزات، یکی از غریب‌ترین اردو‌ها در منطقه و جهان است. در طول چهارده سال گذشته کمک‌های بی‌شماری به افغانستان و به خصوص در بخش‌های امنیتی سرازیر شده، ولی با آنهم نیروهای افغان به دلیل کمبود وسایل و تجهیزات نظامی توانایی کافی را ندارند.
نبود هماهنگی و ضعف مدیریت: جنرال نیکلسون، قوماندان ارشد نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان یک هفته پیش هشدار داده بود که «ناکامی و ضعف» در مدیریت و رهبری نیروهای امنیتی افغانستان سبب افزایش تلفات آنان شده است.
پایان
[۱] Office of the President, Ashraf Ghani’s Speech in a security conference, Nov 1 2016, see it online: http://president.gov.af/fa/news/188177
[۲] سلام وطندار، «رد گزارش سیگار؛ تلفات نیروهای امنیتی افزایش نیافته است»، آنلاین:
http://salamwatandar.com/Article.aspx?a=27554
[۳] در مورد تلفات کشته شده‌گان نیروهای افغان در (۲۰۰۷-۲۰۱۱) در اینجا بخوانید:
https://www.fas.org/sgp/crs/natsec/R41084.pdf
[۴] برای معلومات بیشتر به لینک ذیل مراجعه کنید:
http://www.bbc.com/persian/afghanistan/2014/11/141106_mar_nato_secretary_kandahar_herat
[۵] برای معلومات بیشتر به لینک ذیل مراجعه کنید:
http://da.azadiradio.com/a/27491120.html
[۶] Enhancing security and stability in Afghanistan, US Department of Defense, December-2015:
http://www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/1225_Report_Dec_2015_-_Final_20151210.pdf
[۷] SIGAR, Quarterly Report to the United States Congress, October 30 2016, see it online: