معمای 31 مسافر گمشده
از اختطاف 31 مسافر هزاره در مسیر راه سفر شان به کابل در ولایت زابل، حدود 50 روز می‌گذرد اما هنوز نمی‌دانیم که این کار توسط کدام گروه صورت گرفته و خواست آنان در برابر این گروگانگیری چیست؟
در طول این مدت مقامات امنیتی حکومت افغانستان مدعی شدند که عملیات بزرگی را در ولایت زابل به راه انداختند و حدود صد تن از مخالفین مسلح دولت را در ولسوالی خاک افغان این ولایت کشتند، اما از اختطاف شده‌گان اثری به دست نیاوردند. در طول این مدت این سوال‌ها هنوز هم بی‌جواب است که مسؤول این ماجرا چه کسانی اند و چه می‌خواهند؟
عملیات نظامی در زابل:
مقامات نظامی افغانستان بعد از این ماجرا از عملیات شان علیه گروه داعش به رهبری ملا عبدالله “حقمل” در ولایت زابل سخن گفتند و مدعی شدند که امکان دارد ملاعبدالله در میان کسانی که توسط نیروهای افغان دستگیر شده، باشد و یا کشته یا زخمی شده است؛ اما ملاعبدالله “حقمل” به تاریخ 9 مارچ با تماس تیلفونی به سرویس پشتوی رادیو ایران این ادعای مقامات افغان را تکذیب کرده است. وی به این رادیو گفته است که گزارش‌های منتشر شده از طرف حکومت افغانستان که وی با گروه داعش پیوسته، دروغ محض است. به گفتۀ او، شاید در ولایت زابل گروه داعش حضور داشته باشد، اما وی همچنان فرمانده طالبان در این ولایت است.
به گفتۀ حقمل، طالبان در ربوده شدن این 30 مسافر هیچ نقشی نداشته اند و ادعای نیروهای حکومتی مبنی بر زخمی شدن خود را نیز رد کرده است. ملاعبدالله تاکید ورزيده که او تحت رهبری ملامحمد عمر به جنگ علیه نیروهای خارجی ادامه خواهد داد.
از سخنان فرمانده طالبان در ولسوالی خاک افغان برمی‌آید که در آن عملیات تلفاتی به گروگانگیران وارد نشده؛ زیرا اگر این کار صورت می‌گرفت و گروگانگیران با تلفات مواجه می‌شدند، آنها هم به کشتار گروگان‌ها می‌پرداختند.
نادرستی یک ادعای دیگر:
به زودی نام یک فرمانده دیگر طالبان منصور دادالله که دیگر در جنگ سهم ندارد به گوش رسید و گفته شد که وی اکنون فرماندهی داعش را در افغانستان به عهده دارد.
اما منصور دادالله نیز به تاریخ 3 اپریل در تماس با سرویس پشتوی رادیو ایران این اتهام علیه خود را رد کرده است. وی در یک تماس تیلفونی، شایعات رهبری داعش توسط خودش را تکذیب نموده و گفته است که چنین شایعات نادرست از طرف رسانه‌های امریکایی و جانبدار امریکا به نشر می‌رسد. به گفتۀ او «من هیچگاه از تحریک طالبان جدا نخواهم شد و به عنوان یک طالب خواهم مرد.»
منصور دادالله افزوده است که «برای گروه داعش در افغانستان هیچ جایی وجود ندارد زیرا همۀ ما تحت رهبری ملامحمد عمر علیه نیروهای اشغالگر مبارزه می‌کنیم و تا زمانیکه نیروهای خارجی در افغانستان حضور داشته باشند، در هیچ پروسۀ صلح شرکت نخواهیم کرد.»
ملا منصور دادالله برادر بزرگتر ملادادالله فرمانده معروف طالبان است که چند سال قبل به دنبال دیدار با مایکل سمپل، از فرماندهی طالبان در هلمند توسط ملامحمد عمر برکنار گردید و سپس در پاکستان دستگیر و زندانی شد. او حدود 5 سال را در زندان سپری کرد و سال گذشته آزاد شد.
منصور دادالله در مورد اینکه چرا پاکستان را ترک کرده، گفته است که سازمان استخبارات نظامی پاکستان “آی اس آی” از من خواست‌هایی داشت که مخالف با منافع ملی کشورم بود و هرگز نمی‌توانست مورد قبول من باشد. من به همین دلیل پاکستان را ترک گفتم و به افغانستان بازگشتم تا در کنار سایر طالبان به مبارزه علیه نیروهای خارجی ادامه دهم.
گروه داعش در کجاست؟
طالبان در دوران حاکمیت شان به تعدادی از جنگجویان خارجی در افغانستان پناه داده بودند که بعد از سرنگونی امارت اسلامی طالبان، این افراد نیز به مناطق قبایلی آن‌سوی دیورند به خصوص، به وزیرستان شمالی پناه بردند.
در سال 2006 میان جنگجویان حرکت اسلامی اربیکستان و طالبان پاکستانی مستقر در وزیرستان شمالی به رهبری حافظ گل بهادر و ملانذیر جنگ درگرفت. ملامحمد عمر در آن زمان به بیت الله محسود دستور داد تا ازبیک‌ها را به صورت موقتی به منطقۀ تحت کنترول خود پناه دهد. سپس تعداد زیادی از این افراد با خانواده‌های شان در ولسوالی‌های دای چوپان و خاک افغان ولایت زابل رفتند، اما تغییر برنامۀ طالبان که برنامۀ جهاد بین‌المللی را ترک کردند، آنها را از آینده مایوس ساخت.
طالبان بعد از سال 2001 تغییراتی را در برنامه‌های شان به میان آوردند که یکی از آنها دور شدن از برنامه‌های جهادی در سطح بین‌المللی بود. این تغییر را آنها در عمل نیز به نمایش گذاشتند و برنامه‌های جنگ خویش را، تنها به افغانستان محدود ساختند.
زمانیکه ابوبکر بغدادی تاسیس دولت اسلامی را اعلام نموده و خود را خلیفه خواند، کاملا مشخص بود که اگر گروهی در افغانستان با گروه دولت اسلامی اعلام بیعت نماید همین گروه خواهد بود که می‌خواهد جنگ را به خارج از مرزهای افغانستان ببرد. امروز همین گروه با داعش بیعت کرده است.
در مورد حضور گروه داعش در مناطق مختلف افغانستان زیاد تبلیغ شده است. این شایعات زمانی اوج گرفت که قرار شد رئیس جمهور غنی به کنفرانس مونیخ برود و موضوع مهم این کنفرانس نیز مشکل داعش در جهان بود. شایعات ظهور گروه داعش در افغانستان می‌توانست برای جلب کمک بین‌المللی به افغانستان مؤثر باشد.
از طرف دیگر گروه داعش نیز با انتصاب حافظ سعید به عنوان امیر و ملا عبدالرؤوف خادم به عنوان معاون وی، نخستین قدم را برای حضور در افغانستان برداشت. ملاعبدالرؤوف به دنبال این اعلام داعش، زیر فشار طالبان در ولایت هلمند قرار گرفت، اما وی به زودی در اول فبروری 2015 در نتیجۀ حملۀ یک طیارۀ بی‌پیلوت امریکایی در ولسوالی کجکی ولایت هلمند کشته شد.
ابهام و نگرانی:
اخیرا حاجی محمد محقق معاون اول رئیس اجرائیۀ حکومت وحدت ملی به رسانه‌های خارجی گفته است که 31 مسافر هزاره توسط گروه داعش به رهبری منصور دادالله و ملاعبدالله حقمل ربوده شده‌اند. محقق یکی از شخصیت‌های مهم این حکومت است و این اطلاعات را وی احتمالا از منابع بلندپایۀ امنیتی کشور به دست آورده است. اگر این احتمال درست باشد، پس به نظر می‌رسد که منابع امنیتی ما نیز از این جریان به صورت دقیق اطلاعی ندارند و همین فقدان اطلاعات به ابهام این جریان می‌افزاید.
ابهام دیگر در این ماجرا اینست که رسانه‌ها قبلا گزارش دادند که مقامات محلی ولایت زابل از طریق محاسن سفیدان در منطقه با گروگانگیران در تماس شده‌اند. اگر واقعا چنین تماس‌ها صورت گرفته باشد، حتما گروگانگیران در برابر رهایی گروگان‌ها خواست‌هایی دارند. از این خواست‌ها می‌توان به هویت اصلی گروگانگیران پی برد، ولی مقامات حکومت افغانستان در مورد خواست‌های گروگانگیران چیزی نگفته اند که این مسئله به نگرانی خانواده‌های گروگان‌ها افزوده است.
گروگان‌ها در کجا اند؟
این سوال مهمی است که هیچکس به شمول طالبان به آن جوابی نداده‌اند. طالبان در اعلامیه‌ای که بعد از این گروگانگیری به نشر رسانیدند، تصریح نمودند که هیچ نقشی در این ماجرا نداشته و از محل اختفای گروگان‌ها نیز اطلاعی ندارند.
اگر این سخن طالبان درست باشد، قضیه بازهم مبهم‌تر می‌شود. پنهان کردن 31 گروگان در مناطق تحت کنترول طالبان کار ساده‌ای نیست و به خصوص اگر گروگانگیران، آنها را به گروه‌های کوچک در مناطق مختلف پراکنده ساخته باشند، پنهان کاری مشکل‌تر می‌شود و امکان ندارد که طالبان از این جریان بی‌خبر باقی بمانند. طالبان برای جلوگیری از نفوذ جاسوسان دولت، حضور افراد ناشناس را در مناطق تحت کنترول شان نادیده نمی‌گیرند.
امکان دیگر اینست که این افراد توسط همین جنگجویان خارجی که اکنون با داعش اعلام بیعت کرده‌اند، در پناه‌گاهی دور از مناطق مسکونی در کوهستان‌های صعب العبور در زابل، زندانی شده باشند. این شایعه نیز شنیده شده است که تعدادی از زنان و اطفال همین گروه پیوسته به داعش، که از مسیر راه‌های تحت کنترول حکومت افغانستان به سوی شمال کشور می‌رفتند، توسط نیروهای افغان دستگیر شده‌اند و این گروه در برابر آزادی 31 گروگان، خواهان آزادی خانواده‌های خود شده‌اند، اما دولت افغانستان نمی‌خواهد این موضوع را افشا سازد.
پایان