پیشینه و وضعیت فعلی گروه داعش در افغانستان
شورای امنیت ملی افغانستان در نشستی به ریاست اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان، استراتیژی مبارزه با داعش را در اصول مورد تایید قرار داده و به ارگان‌های امنیتی دستور داده است تا این گروه را در افغانستان به گونۀ کامل سرکوب نموده و به حضور آنها در کشور نقطۀ پایان بگذارند.[1]
هرچند به نظر می‌رسد فعالیت این گروه در افغانستان نسبت به سال گذشته کمرنگ شده است، ولی با توجه به تصمیم اخیر رئیس جمهور و شورای امنیت ملی افغانستان، موقف حکومت در قبال مبارزه با این گروه جدی‌تر به نظر می‌رسد.
پرسش اینجاست که این گروه چگونه در افغانستان ظهور کرد؟ مبارزه علیه این گروه چگونه بود؟ و وضعیت فعلی و آیندۀ این گروه در افغانستان چگونه به نظر می‌رسد؟
از جهان عرب به سوی “خراسان”
پس از کشته شدن ابو مصعب الزرقاوی رهبر شبکۀ القاعده در عراق، ابو عمر البغدادی به حیث جانشین وی انتخاب گردید، ولی بعد‌ها به سبب اختلافاتی که بین البغدادی و شبکۀ القاعده به میان آمد، او راه خود را از القاعده جدا کرد.
در سال ۲۰۱۰ بعد از کشته شدن ابوعمر البغدادی، ابوبکر البغدادی جانشین وی گردید. در سال ۲۰۱۳ اختلافات جدی‌تر بین ابوبکر البغدادی و جبهة النصره در سوریه به میان آمد، ولی با اعلام «خلافت» از سوی ابوبکر البغدادی در ۲۹ جون سال ۲۰۱۴، جدایی این گروه از القاعده را کامل کرد.
با اعلام «خلافت» از سوی گروه «دولت اسلامی» یا داعش در سوریه و عراق، شماری از افراد در مناطق قبایلی بین افغانستان و پاکستان نیز از اعلام خلافت توسط گروه داعش استقبال کردند و برخی از آنها با ابوبکر البغدادی به عنوان خلیفۀ مسلمین «بیعت» کردند. مهم‌ترین این افراد، عبدالرحیم مسلم‌دوست و شاهدالله شاهد سخنگوی پیشین طالبان پاکستانی بود.
اخبار مبنی بر نفوذ گروه داعش در مناطق قبایلی بین افغانستان و پاکستان که بیشتر جنبۀ تبلیغاتی داشت، کشورهای منطقه و بخصوص آسیای میانه و فدراسيون روسیه را نگران ساخت و در مورد نفوذ داعش در افغانستان اظهار نگرانی کردند.
هرچند در آن زمان گروه داعش در مراحل ابتدایی حضور خویش در افغانستان بود و حرف زدن در مورد حضورش قبل از وقت بود؛ ولی با گذشت زمان در اوایل سال ۲۰۱۵، حکومت افغانستان حضور جنگجویان داعش در افغانستان را تایید کرد و همزمان این گروه نیز در جنوری ۲۰۱۵، حافظ سعید خان را به حیث والی «خراسان»[2] و عبدالرووف خادم[3] را به حیث معاون وی تعیین کرد.
پس از اعلام رسمی والی و معاون خراسان توسط گروه داعش، شماری از افغان‌ها و پاکستانی‌ها به صفوف این گروه پیوستند؛ ولی شمار دقیق افغان‌ها و پاکستانی‌هایی که به جنگجویان این گروه پیوسته‌اند، تاهنوز معلوم نیست؛ اما در شاخۀ “خراسان” داعش، هر دو (افغان‌ها و پاکستانی‌ها) حضور دارند. از همین‌رو، در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ در هر دو کشور فعالیت‌های تخریبی داشته‌اند.
حضور و فعالیت این گروه در افغانستان برای افغان‌ها خونبار ثابت شد. بر اساس معلومات وزارت دفاع افغانستان، این گروه تنها در شش ماه اخیر سال ۱۳۹۴ حدود ۶۰۰ فرد ملکی را در افغانستان کشته است.[4]
رویارویی داعش با طالبان
آغاز فعالیت داعش در افغانستان و به خصوص تعیین عبدالرووف خادم به عنوان معاون والی خراسان، طالبان افغان را نگران ساخت؛ زیرا عبدالرووف خادم معاون پیشین کمیسون نظامی طالبان بود و در سال ۲۰۱۴ یکجا با ملا عبدالقیوم ذاکر توسط ملا اختر محمد منصور از وظیفه‌اش برکنار شده بود.
در اوایل، طالبان در برخورد با داعش از احتیاط کار گرفتند و تلاش کردند تا از برخورد مسلحانه با آنها جلوگیری نمایند؛ ولی پس از آنکه در شماری از ولسوالی‌های ننگرهار، گروه داعش به ضد طالبان عملیات کردند و شماری از افراد طالبان را کشتند، طالبان بار دیگر برای جلوگیری از درگیری رودررو با داعش، طی نامه‌ای به رهبر داعش از وی خواستند که فعالیت این گروه در افغانستان باید تحت چتر طالبان باشد. اما جواب داعش به طالبان تند و منفی بود و از آن ببعد جنگ خونین طالبان علیه داعش آغاز یافت که تا هنوز ادامه دارد.[5]
برعلاوه، حضور اتباع کشورهای آسیای میانه در صفوف داعش در افغانستان، باعث نگرانی روسیه گردید و شایعاتی در مورد حمایت روسیه از طالبان علیه داعش به گوش می‌رسید. ولی طالبان با نشر اعلامیه‌ای[6] ارتباط طالبان و روسیه و کمک‌های روسیه با طالبان علیه داعش را رد کردند.
حکومت افغانستان و مبارزه با داعش
پس از ظهور داعش در مناطق شرقی کشور و کشته شدن شماری از افراد طالبان توسط جنگجویان این گروه، تحلیل‌هایی نیز وجود داشت که حکومت برای سرکوب طالبان توسط داعش با این گروه مبارزۀ جدی نمی‌کند. شماری از اعضای پارلمان افغانستان نیز داعش را پروژۀ خارجی می‌خواندند.
عبدالظاهر قدیر معاون اول ولسی جرگه و شمار دیگر از اعضای این جرگه، بصورت پی‌هم نیروهای خارجی و حلقات درون حکومت وحدت ملی بخصوص شورای امنیت ملی را به حمایت از گروه داعش متهم کردند. حضرت علی نمایندۀ مردم ننگرهار در ولسی جرگه ادعا کرد که هلی‌کوپرهای نظامی نیروهای خارجی، جنگجویان گروه داعش را در این ولایت پیاده کرده‌اند[7] و باشنده‌گان ولسوالی بهسود این ولایت نیز گفته بودند که طیاره‌های نظامی در دامنۀ کوه سیاه نشست کرده و جنگجویان نقاب‌پوش داعش را پیاده کرده‌اند. گرچند حکومت از بررسی این اتهامات خبر داد ولی تا اکنون به این اتهامات پاسخ مناسب نداده است. در کنار این اتهامات، اتهام‌های مشابه دیگری نیز وجود داشت، ولی در مجموع تا هنوز اسناد و ثبوت‌های قانع‌کننده‌ی ارائه نشده و بیشتر اشاره به مهاجرین وزیرستان بوده که در نتیجۀ عملیات ضرب عضب ارتش پاکستان به خاک افغانستان پناه آورده بودند.
این اتهامات چنان تعبیر شد که ممکن روسیه در مورد تلاش حکومت افغانستان برای مبارزه با داعش مشکوک شده باشد و از همین‌رو برای کاهش تهدید برای امنیت خویش با گروه طالبان بصورت مستقیم ارتباط برقرار نموده است.
حالا هرچند این گروه بیشتر در افغانستان تضعیف شده است، ولی برای نخستین بار استراتیژی مبارزه با داعش از سوی شورای امنیت ملی در اصول به تصویب رسید. شورای امنیت ملی این گروه را برای افغانستان و کشورهای منطقه یک تهدید خوانده است و بربنیاد ارگان‌های امنیتی از آغاز مبارزۀ حکومت افغانستان با گروه داعش تاکنون ۵۰۰ عضو این گروه در افغانستان کشته شده است.
گروه داعش و پاکستان
نخستین قوماندان داعش در “خراسان” حافظ سعید خان از منطقۀ قبایلی اورکزی ایجنسی از آنسوی مرز دیورند بود. زمانیکه این گروه فعالیت‌های خویش را در افغانستان آغاز نمود، شماری از پاکستانی‌ها نیز در صفوف این گروه به افغانستان آمدند.
گروه داعش در ۱۳ جنوری ۲۰۱۶ بر قنسلگری پاکستان در جلال‌آباد حمله نمود. پیش از آن نیز در برخی از انفجارهایی که در پاکستان به وقوع پیوست، دست داشتند. در ماه می سال ۲۰۱۵ بالای یک ملی‌بس در شهر کراچی آتش گشودند که در اثر آن حدود ۴۳ تن کشته و ۱۳ تن زخم برداشتند و شاخۀ “خراسان” داعش مسئولیت آن حمله را به عهده گرفت. این گروه همچنان در حمله‌ای بر یک تلویزیون در پاکستان نیز دست داشت. با وجود این فعالیت‌های داعش در پاکستان، حکومت پاکستان بخصوص وزارت داخلۀ این کشور حضور این گروه را در پاکستان رد می‌کند. ولی با این هم، شاخۀ “خراسان” داعش پس از ظهورش در منطقه فعالیت بیشتر در افغانستان نسبت به پاکستان داشته است.
آیندۀ گروه داعش در افغانستان
گروه داعش بار نخست در شرق افغانستان فعالیت‌های خویش را آغاز نمود و اولین رویارویی آنها نیز با طالبان بود. حکومت افغانستان و گروه طالبان هردو مشغول مبارزه با داعش گردیدند و در اواخر ۱۳۹۴ تا حدی این گروه در افغانستان سرکوب گردید. حملات طیاره‌های بی‌سرنشین امریکایی، عملیات نظامی حکومت افغانستان و عملیات طالبان افغان و دشمنی طالبان با داعش باعث گردید، تا این گروه نسبت به سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ در سال ۱۳۹۵ بیشتر تضعیف و سرکوب گردد.
هرچند بعد از مرگ ملا محمد عمر رهبر پیشین طالبان، گروه داعش فرصت آنرا داشت که با استفاده از اختلافات داخلی طالبان، مخالفین ملا اختر محمد منصور را در صفوف خود جذب نماید و یا هم با آنها اتحاد نماید، ولی شخصیت قاطع ملا اختر محمد منصور این فرصت را از آنها گرفت. ملا منصور معاون پرنفوذ گروه ملا محمد رسول، منصور دادالله را در یک درگیری مسلحانه در زابل از بین برد و نیز حمایت بسیاری از مخالفین‌اش و کسانیکه با وی بیعت نکرده بودند، به دست آورد. با از دست رفتن این فرصت از گروه داعش، این گروه بیشتر از پیش تضعیف شد و مفکورۀ افراطی این گروه نیز باعث تنفر گروه‌های مسلح از این گروه در افغانستان گردید.
عامل دیگر تضعیف و سرکوب شاخۀ داعش در افغانستان این بود که گروه “دولت اسلامی” در عراق و سوریه با حملات هوایی روسیه و جنگ شدید ایتلاف ضد این گروه روبرو گردید و فرصت توجه و کمک‌ها با گروه خراسان، محدود گردید. بنابراین، در حال حاضر وضعیت این گروه در افغانستان روبه زوال نهاده است.
پایان
[1] ریاست جمهوری افغانستان، «شورای امنیت ملی، استراتیژی مبارزه با داعش را در پرنسیب مورد تأیید قرار داد» تاریخ مشاهده: 2 جون 2016، تاریخ نشر: 30 می 2016، آنلاین:
http://president.gov.af/fa/news/87059
[2] سرزمین قدیم خراسان در اوایل ظهور اسلام سرزمینی شامل تمام افغانستان و تاجیکستان امروز، بخش‌هایی از ایران، ازبکستان، ترکمنستان و بخشی از مناطق آنسوی دیورند را شامل می‌‌شد.
[3] عبدالرووف خادم به تاریخ ۹ فبروری ۲۰۱۵، در حملۀ یک طيارۀ بی‌سرنشين در هلمند کشته شد.
[4] Afghan online press, »Daesh killed over 600 Afghans in six months: Defense Ministry« see it online:
http://www.aopnews.com/isisdaesh/daesh-killed-over-600-afghans-in-six-months-defense-ministry/
[5] تحلیل هفته، شمارۀ 122، مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی، آنلاین:
https://csrskabul.com/pa/?p=2308
[6] اعلامیۀ طالبان «داعش په ضد د اسلامي امارت او روسانو ترمنځ خبري حقیقت نلري» تاریخ مشاهده: 2 جون 2016، تاریخ نشر: 26 دسامبر 2015، آنلاین: http://alemara1.org/?p=37360
[7] برای جزئیات بیشتر به خبر «کابل نیوز» مراجعه نمایید:
kabulnews.af/dari/index.php/afghanistan/5397-2015-12-23-16-09-29