حکومت وحدت ملی و روابط با عربستان سعودی

داکتر عبدالله عبدالله رئیس اجرائیۀ افغانستان در رأس یک هیئت بلندرتبۀ دولتی به عربستان سعودی سفر کرد. در این سفر رسمی سه روزه، وزرای حج و اوقاف و تجارت، معین سیاسی وزارت خارجه، عطامحمد نور سرپرست ولایت بلخ و رئیس اجرائیۀ حزب جمعیت و شماری از مقامات عالی‌رتبۀ حکومت نیز داکتر عبدالله را همراهی می‌کرد.

داکتر عبدالله و هیئت همراهش در این سفر، با سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی، محمد بن نایف ولیعهد و وزیر داخلۀ عربستان سعودی، محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیر دفاع این کشور، وزرای حج و ارشاد، تعلیم و تربیه، تجارت، مالیه، عدلیه و سایر مقام‌های بلندرتبۀ این کشور ملاقات‌هایی داشتند و روی موضوعات مختلف توافقاتی نیز میان دو طرف صورت گرفت.

در این تحلیل در کنار اهداف و دست‌آوردهای این سفر، پیشینۀ روابط دو کشور و روابط حکومت وحدت ملی با عربستان سعودی پرداخته شده است.

پیشینۀ روابط

افغانستان با عربستان سعودی روابط دیرینه و تاریخی دارد. در سال ۱۹۳۲ معاهدۀ دوستی میان این دو کشور منعقد گردید و ملک فیصل پادشاه عربستان سعودی در ۱۳۴۹ از افغانستان بازدید رسمی کرد. در زمان محمد داود خان نیز مناسبات افغانستان با این کشور دوستانه و حسنه بود، ولی پس از کودتای ثور ۱۳۵۷روابط دو کشور به سردی گرایید.

در زمان جهاد افغانستان در برابر شوروی، عربستان سعودی با دادن پول‌های گزاف به پاکستان جهت خرید اسلحه و توزیع آن در میان مجاهدین نقش خود را در قضیۀ افغانستان اجرا نمود. بعد از خروج شوروی نیز عربستان سعودی یکی از سه کشوری بود که رژیم طالبان را به رسمیت شناخته بود، ولی پس از حادثه ۱۱ سپتامبر هنگامی که گروه طالبان تحت فشارهای بین‌المللی قرار داشت، عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی که قبلا طالبان را به رسمیت شناخته بودند؛ روابط خود را با این گروه قطع کردند.

پس از تاسیس ادارۀ موقت به ریاست حامد کرزی در سال ۲۰۰۱، روابط میان دوکشور بار دیگر برقرار گردید و در کنفرانس توکیو تعهد کمک ۲۲۰ ملیون دالر را به افغانستان داد. به این ترتیب عربستان سعودی رویکردهایی نوینی را در افغانستان به اجرا گذاشت و در مقابل نیز مقام‌های بلندرتبۀ افغانستان سفرهایی به ریاض داشتند. حامد کرزی رئیس جمهور پیشین کشور دو بار در سال ۲۰۰۵ و یک بار در سال ۲۰۱۰ سفرهای رسمی به این کشور داشته و در کل، در هر دو دورۀ حامد کرزی روابط دو کشور حسنه بود و در بخش‌های مختلف، دو کشور توافقنامه‌های همکاری‌ها را نیز به امضاء رسانیده است.

روابط کابل-ریاض پس از ایجاد حکومت وحدت ملی

عربستان سعودی در جایگاه مهمی در سیاست خارجی حکومت وحدت ملی قرار دارد. رئیس جمهور غنی پس از ادای مراسم تحلیف، خطوط اساسی دولتش را در سیاست خارجی اعلام کرد و عربستان سعودی در جایگاه دوم یعنی کشورهای اسلامی قرار داشت.

رئیس جمهور غنی اولین سفر خارجی (غیر رسمی) خود را از عربستان سعودی آغاز کرد و در دو سال گذشته سه بار به این کشور سفر کرده است.

از سوی دیگر، افغانستان از جمله کشورهایی بود که حمایت خویش را در قضیۀ یمن از عربستان سعودی اعلام کرد و بعدا به عنوان عضو در ایتلاف مبارزه علیه تروریزم به رهبری عربستان نیز شامل شد.

افغانستان بین ایران و سعودی

نقش عربستان سعودی را به عنوان مرکز جهان اسلام، چه در سطح سیاسی و چه در سطح مردمی در افغانستان، نمی‌توان نادیده گرفت. از جانب دیگر، ایران و افغانستان با داشتن مرز مشترک ۹۵۰ کیلومتر و مشترکات دینى، فرهنگی و زبانی، دارای روابط دیرینۀ تاریخی و نسبتا خوبی اند.

جنگ سرد میان این دو رقیب منطقوی از زمان انقلاب اسلامی ایران آغاز یافته است. افغانستان به خصوص گروه‌های جهادی کشور در زمان جهاد افغانستان با هر دو کشور روابط قوی داشتند که تاثیرات عمیقی بر سیاست خارجی افغانستان در زمان جنگ‌های داخلی، رژیم طالبان و یک‌ونیم دهۀ گذشته نیز داشته است.

در ۱۵ سال گذشته روابط کابل-تهران نسبت به روابط کابل-ریاض گرم‌تر بوده، ولی با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی در افغانستان روابط با عربستان سعودی گرم‌تر شد. زمانی که رئیس جمهور غنی حمایت خود را در قضیۀ یمن از عربستان سعودی اعلام کرد، تحت فشارهای سیاسی برخی حلقات و شرکای سیاسی حکومت قرار گرفت و از آن ببعد حکومت وحدت ملی تلاش بی‌طرفی میان تهران و ریاض نموده است.[۱]

در حال حاضر این دو کشور در عرصه‌های فرهنگی و مذهبی، درگیر جنگ نیابتی در افغانستان است و به همین دلیل، در مورد اعمار یک مرکز و یک پوهنتون اسلامی در کابل و جلال‌آباد از سوی عربستان سعودی، شاهد تبلیغات منفی برخی حلقات بودیم.

در کل، حکومت وحدت ملی در طول دو سال گذشته تا حدی توانسته است، توازن لازم در سیاست خارجی کشور با ایران و عربستان را بر پایۀ تعامل و همکاری‌های مشترک حفظ کند.

 

سفر اخیر رئیس اجرائیه به عربستان

رئیس اجرائیۀ حکومت وحدت ملی روز دوشنبه (۱۷ اکتوبر ۲۰۱۶) همراه با یک هیئت دولتی، بنابر دعوت رسمی ریاض، وارد عربستان سعودی شد. در این هیئت در کنار سایر مقام‌های عالی‌رتبۀ حکومت، شماری از تاجران افغان و معاون شورای عالی صلح نیز حضور داشتند و مهم‌ترین اهداف این سفر نیز اهداف اقتصادی و تجاری، مشکلات کارگران افغان و گفتگو در مورد صلح با مقامات آن کشور بود. به این ترتیب، در این سفر روی موضوعات زیر تمرکز صورت گرفت:

صلح: هرچند در طول یک‌ونیم دهۀ گذشته عربستان سعودی در مسئلۀ بهبود روابط کابل-اسلام‌آباد و گفتگوهای صلح با طالبان نقش چندانی نداشته است، ولی باز هم گمان بر این است که اگر این کشور بخواهد می‌تواند با استفاده از نفوذ خود، نقش موثری در صلح افغانستان ایفا کند. از همین‌رو رئیس اجرائیۀ افغانستان در دیدار با سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی خواستار کمک در قضیۀ صلح افغانسان شد. پادشاه عربستان در رابطه ابراز داشت که کشورش خواستار بهبود روابط میان افغانستان و پاکستان می‌باشد و در راستای تامین ثبات و صلح در افغانستان به حد توانش همکاری خواهد کرد.

سیاسی: رئیس اجرائیه کشور در دیدار با پادشاه عربستان سعودی گفت که افغانستان عضو ایتلاف مبارزه علیه تروریزم به رهبری عربستان شده است و در مسالۀ یمن نیز از عربستان سعودی حمایت می‌نماید. در عین حال او تاکید کرد که اکنون زمان آن رسیده که عربستان سعودی برای مبارزه بر ضد تروریزم کمک نماید تا برخی از کشورهای منطقه دست از حمایت تروریزم بردارند.[۲]

اقتصادی: گسترش تجارت افغانستان با عربستان و سرمایه‌گذاری ریاض در بخش انرژی، یکی از مباحث و گفت‌و‌گوهای مهم سفر رئیس اجرائیۀ حکومت وحدت ملی با مقام‌های عربستان سعودی بود. داکتر عبدالله تاجران عرب را به سرمایه‌گذاری در افغانستان دعوت نمود و ماجد القصبی وزیر تجارت عربستان سعودی در دیداری که با وی داشت، موافقه نمود که به زودی یک تیم کاری تخنیکی را به منظور بررسی وضعیت سرمایه‌گذاری به افغانستان بفرستد.

از سوی دیگر، مشکل کارگران افغان در سعودی مسئله‌ای است که با وجود روابط گستردۀ حکومت افغانستان با عربستان سعودی در یک‌ونیم دهۀ گذشته حل نشده، در سفر اخیر رئیس اجرائیه بار دیگر مطرح گردید. در دیدار داکتر عبدالله با محمد بن نایف وزیر داخلۀ عربستان سعودی در مورد تغییر پاسپورت‌های پاکستانی کارگران افغان و توزیع پاسپورت‌های افغانی به آنان و جواز کار برای کارگران افغان از سوی عربستان سعودی، بحث و توافق صورت گرفت.

تعلیمی و فرهنگی: رئیس اجرائیۀ افغانستان در این سفر از مقامات عربستان سعودی خواست که افزون بر ایجاد مرکز بزرگ اسلامی در کابل و دانشگاه اسلامی در جلال‌آباد، در سایر بخش‌ها نیز توجه خویش را بیشتر نمایند.

دکتور احمد عیسی وزیر تعلیم و تربیۀ عربستان در دیدار با داکتر عبدالله وعده داد که کشورش همه‌ساله ۴۰۰ بورسیۀ تحصیلی به محصلان افغان می‌دهد و برای ایجاد سهولت‌ها و هماهنگی‌های بیشتر، شخصی را به عنوان اتشۀ تعلیمی در سفارت خویش در کابل تعین می‌کند.[۳]

پایان

[۱]  مرکز مطالعات استراتژیک و منطقوی، «د سعودی-ایران سړه جګړه؛ پر افغانستان او سیمه یې اغېزې»، جدی ۱۳۹۴، آنلاین:

https://csrskabul.com/pa/?p=1936

[۲]  وب سایت رسمی ریاست اجرائیه، ملاقات رئیس اجرائیه با پادشاه عربستان سعودی، ۱۸ اکتوبر، آنلاین:

http://ceo.gov.af/fa/news/159577

[۳]  وب سایت رسمی ریاست اجرائیه، ملاقات رئیس اجرائیه با وزیر تعلیم و تربیۀ عربستان، ۱۸ اکتوبر، آنلاین:

http://ceo.gov.af/fa/news/159574