آیا تنش در روابط میان کابل-اسلام‌آباد جدی است؟
بعد از به میان آمدن حکومت وحدت ملی به رهبری اشرف غنی و به خصوص بعد از افشای امضای توافق‌نامۀ همکاری‌های استخباراتی میان افغانستان و پاکستان، به نظر می‌رسید که دور تازه‌ای از روابط گرم میان دو کشور در حال شکل‌گیری است.
تعهد پاکستان به کمک به پروسۀ صلح در افغانستان و به دنبال آن دو دور مذاکرات میان افرادی از طالبان و نمایندگان حکومت افغانستان با وساطت پاکستان در شهر ارومچی کشور چین و مری در نزدیک اسلام‌آباد، به تقویت این امیدواری کمک کرد که دو کشور به مسیر همکاری‌های سازنده گام نهاده اند که غیر قابل برگشت است.
مقامات بلند پایۀ پاکستان از نزدیکی بی‌سابقه در روابط میان دو کشور سخن می‌گفتند و رئیس جمهور غنی را که در جهت نزدیک نمودن روابط میان دو کشور ابتکار جرئتمندانه به خرج داده است، می‌ستودند. در مقابل رئیس جمهور غنی نیز از پاکستان به عنوان متحد جدید در مبارزه علیه تروریېم نام می‌برد، اما در هفته‌های اخیر روابط بار دیگر رو به تیره‌گی نهاده است.
به دنبال حملات اخیر در کابل که در نتیجۀ آن جمع کثیری از افراد نظامی و ملکی جان باختند، افغانستان بار دیگر پاکستان را به حمایت از تروریزم متهم کرد و خواهان برچیده شدن مراکز طالبان در داخل خاک پاکستان شد.
بازگشت به سیاست‌های کرزی
افشای خبر مرگ ملا محمد عمر رهبر طالبان در شرایطی صورت گرفت که قرار بود دور بعدی مذاکرات صلح میان حکومت افغانستان و طالبان با وساطت پاکستان صورت گیرد به همین دلیل در افغانستان عده‌ای افشای این راز را تلاش پاکستان برای به تعویق انداختن پروسۀ صلح ارزیابی کردند و آنرا با موج حملات شدید به کابل ربط دادند.
رئیس جمهور غنی در یک کنفرانس مطبوعاتی، این حملات را پیام جنگ از جانب پاکستان خواند و با لهجۀ تند اسلام‌آباد را به حمایت از تروریزم متهم کرد. وی گفت که «باید مراکز تروریست‌ها در آنسوی دیورند از بین برده شود.» به نظر می‌رسد که اشرف غنی فقط به انتقاد لفظی از طریق رسانه‌ها به پاکستان اکتفا نکرده است. رسانه‌های پاکستانی خبر دادند که اشرف غنی روز دوشنبه در تماس تیلفونی با جان کری وزیر خارجۀ امریکا، از وجود مراکز طالبان در خاک پاکستان شکایت کرده و پس از آن “جان کربی” سخنگوی وزارت خارجۀ امریکا گفته است که افغانستان و پاکستان باید برای از بین بردن مراکز تروریست‌ها در دو سوی مرز با هم همکاری مشترک نمایند. به گفتۀ “کربی” امریکا از پروسۀ مذاکرات میان حکومت افغانستان و طالبان حمایت می‌کند و امید است که حملات اخیر طالبان به دوام مذاکرات صلح صدمه وارد نیاورد.
این اظهارات سخنگوی وزارت خارجۀ امریکا جواب به این خواست رئیس جمهور و رئیس اجرائیۀ افغانستان است که می‌گویند مراکز تجهیز و تمویل تروریست‌ها در آنسوی سرحد در خاک پاکستان قرار دارد.
از جانب دیگر در طول یک ماه گذشته حملات موشکی و توپخانه‌‌یی پاکستان به مناطق مرزی در ولایت کنر از سر گرفته شده است. این حملات یادآور دوران روابط پر تشنج میان دو کشور در دور زمامداری حامدکرزی است.
سیاست “اعتماد به پاکستان”
آنچه که در این اواخر بیش از همه موجب خشم حکومت افغانستان بر پاکستان گردید، تجمع طالبان در خارج از شهر کویته در ایالت بلوچستان پاکستان بود که با اختر محمد منصور به حیث زعیم جدید طالبان بیعت صورت گرفت. این ماجرا و به دنبال آن حملات سنگین طالبان به کابل، فرصت مناسب در اختیار کسانی قرار داد که همیشه صدای مخالفت با صلح با طالبان را سر می‌دهند.
این تحول موجب تقویت نظر کسانی گردید که از قبل مدعی بودند که نباید به پاکستان اعتماد کرد. داکتر عبدالله عبدالله رئیس اجرائیه نیز طی سخنانی از پاکستان به تندی انتقاد نمود و اسلام‌آباد را متهم به تمویل و تجهیز طالبان علیه حکومت افغانستان نمود.
بعضی از رسانه‌های داخلی و غربی سخنان اخیر رئیس جمهور غنی را نشان از شکست سیاست نزدیکی با پاکستان از جانب وی می‌دانند، اما در مقابل لحن دولتمردان پاکستانی در این زمینه نرم بوده است.
مذاکرات صلح و روابط با پاکستان
یکی از مسایلی که می‌تواند روابط دو کشور را زیرفشار قرار دهد، امکان به تعویق افتادن مذاکرات صلح است. به میان آمدن دودستگی در صف طالبان که به کشمکش بر قدرت در داخل این تحریک نیز تعبیر می‌شود، از سر گیری مذاکرات را تا آیندۀ نامعلوم به تعویق انداخته است.
در چند ماه گذشته مذاکرات صلح با طالبان با وساطت پاکستان موجب تقویت این نظر در افغانستان گردیده بود که سیاست پاکستان در قبال افغانستان تغییر کرده است، اما تعویق این مذاکرات از یک طرف و ادامۀ جنگ در افغانستان از جانب دیگر، روابط را به سردی بیشتر خواهد کشانید.
در گذشته پاکستان می‌توانست کسانی را که تحت کنترول خود داشت بنام نمایندگان طالبان به مذاکره حاضر سازد و این شرکت کنندگان نیز مدعی بودند که نمایندگان اصلی ملا محمد عمر اند. اما با افشای خبر مرگ ملا محمد عمر، پاکستان این امکان را از دست داده است. اکنون نیاز به شرکت کسانی در این مذاکرات است که بیشترین حمایت جنگجویان طالب را با خود داشته باشند. پاکستان باید افرادی از این دست را به پیوستن به پروسۀ صلح وادار سازد که البته با توجه به روحیۀ طالبان و مشکلاتی که بعد از افشای خبر مرگ رهبر شان با آن مواجه شده اند، این کار آسان نخواهد بود.
راهی که احتمالا پاکستان برای بیرون شدن از این مشکل در پیش خواهد گرفت این خواهد بود که تلاش نماید تا طالبان را حداقل به دو پارچه تقسیم نماید و سپس یک بخش آنان را به پروسۀ صلح بکشاند و به این ترتیب اهمیت دفتر قطر را بعنوان آدرس اصلی برای مذاکرات صلح از میان ببرد. پاکستان قبلا این کار را با افرادی آغاز کرده بود که نمایندگی از جبهات جنگ طالبان نمی‌کردند، اما اکنون که حکومت افغانستان خواهان مذاکره با کسانی است که در صف طالبان توان تصمیم‌گیری در مورد آتش‌بس را داشته باشند، برای پاکستان حاضر کردن چنین افراد به میز مذاکره آسان نیست.
پارچه شدن طالبان به دو گروه نیز به این معنی نیست که آنها بر سر حاضر شدن به میز مذاکره و تفاهم با حکومت افغانستان با هم رقابت خواهند کرد بلکه چنین انشعاب می‌تواند موجب گردد تا هرگروه از بیم اینکه مبادا با پیوستن به پروسۀ صلح، حمایت جنگجویان را از دست بدهند، شعار‌های جنگ طلبانه بدهند و علیه پروسۀ مذاکره و تفاهم موضع بگیرند.
نتیجه گیری
علی الرغم اظهارات تند رهبران حکومت وحدت ملی علیه پاکستان، به نظر نمی‌رسد که اشرف غنی بخواهد راه رفته بسوی نزدیکی با پاکستان را بازگردد و کار را از همان جایی از سر بگیرد که حامدکرزی بخصوص از سال 2003 تا پایان دور حکومتش طی کرد که روابط پر تنش با پاکستان بود.
ملاقات سفیر افغانستان در اسلام‌آباد با مولانا سمیع الحق و نیز تماس تیلفونی وزیر خارجۀ افغانستان با مولانا، تماس‌های آشکار و پنهان اشرف غنی در روز‌های گذشته با مقامات پاکستانی و سفر هیئت بلندپایۀ حکومت افغانستان به پاکستان نشان می‌دهد که سخنان تند رئیس جمهور غنی بیشتر به منظور کاهش احساسات مردم در داخل بوده است و مقامات پاکستانی نیز با درک فشارهایی که بر رئیس جمهور غنی در داخل وجود دارد، ترجیح دادند تا این سخنان را جدی نگیرند و از جواب تند به سخنان وی خودداری ورزند.
مقامات پاکستانی ضمن تقبیح حملات اخیر در کابل، با حکومت و مردم افغانستان ابراز همدردی نمودند. آنها تاکید داشتند که پاکستان خود بزرگترین قربانی تروریزم است.
رسانه‌های پاکستان نیز سخنان رئیس جمهور غنی و داکتر عبدالله را همراه با اظهارات سخنگوی وزارت خارجۀ پاکستان به نشر سپردند که در آن حملات اخیر به کابل تقبیح شده بود.
از طرف دیگر یک هیئت بلندرتبه از جانب افغانستان به ریاست صلاح الدین ربانی وزیر امورخارجه که در ترکیب آن سرپرست وزارت دفاع و رئیس امینت ملی نیز شامل است برای مذاکره با مقامات پاکستانی عازم اسلام‌آباد شد. هرچند سخنگوی وزارت خارجۀ افغانستان این سفر را در روابط دو کشور سرنوشت ساز خواند و گفت که جانب افغانی مذاکرات جدی با جانب پاکستان خواهد داشت، اما با توجه به مشکلات حکومت وحدت ملی، نمی‌توان انتظار دست‌آورد زیادی از این سفر داشت.
به صورت کلی می‌توان گفت که علی الرغم تنش‌های اخیر در روابط میان دو کشور، نوعی تفاهم مخفی میان مقامات افغان و پاکستانی موجود است که در نتیجۀ آن، اظهارات تند مقامات افغان علیه پاکستان از جانب اسلام‌آباد جدی گرفته نمی‌شود.
پایان