آیا معتصم هم فدای صلح شد؟
مقدمه
پس از ناپدید شدن ملا آغاجان معتصم یکی از مقام‌های پیشین حکومت طالبان در امارات متحدۀ عربی، باوجود تماس‌های مکرر حکومت افغانستان، مقامات آن کشور از دادن معلومات در مورد سرنوشت وی، ابا می‌ورزيدند.
هرچند گزارش‌های رهایی ملا آغاجان معتصم نیز به نشر رسیده است، اما سوال در اینجاست که آغاجان معتصم چرا از ترکیه به دوبی رفت؟ چرا در آنجا بازداشت گردید؟ و هدف راه اندازی این قضیه چیست؟ همین موضوع را وحید مژده تحلیلگر مسائل سیاسی تحلیل کرده است:
گفتگوهای صلح؛ و خواست کرزی از طالبان
تلاش در جهت صلح در افغانستان کاری نه تنها دشوار بلکه خطرناک است. چندی قبل زمانی که یکی از تحلیلگران سیاسی افغان جنرال غلام حسین هزاره مورد سوء قصد نافرجام قرار گرفت، یکبار دیگر مشخص شد که سخن از صلح گفتن حتی می‌تواند خطر جانی در قبال داشته باشد. جنرال هزاره همیشه روی مذاکره با مخالفین برای تحقق صلح در کشور تاکید داشت، اما شاید او هم نمی‌دانست که برنامه‌ای برای صلح تا آیندۀ نامعلوم در این کشور وجود ندارد و سخن از صلح به میان آوردن، خلاف جریان آب شنا کردن است.
کشمکش میان رئیس جمهور کرزی و امریکا بر سر امضای قرارداد امنیتی نیز مشخص ساخت که در این آشفته بازار سیاست اگر سخنی خریدار داشته باشد، رجز جنگ است و کشتن و آویختن جسد دشمن به دروازه‌های شهر. امریکا برای تحقق نسبی این خواست رئیس جمهور کرزی که باید قبل از امضای قرارداد امنیتی، مذاکرات صلح با مخالفین آغاز گردد، از طریق کشور‌های آلمان و قطر بار دیگر در صدد تماس با طالبان شد. امریکا پذیرفت که پنج تن از زندانیان طالب را از زندان گوانتانامو آزاد سازد و در مقابل طالبان نیز برای آزادی یک سرباز امریکائی اعلام آماده‌گی نمودند، اما ناگهان سخنگوی طالبان اعلام نمود که امارت اسلامی به دلیل (پیچیده گی‌های وضع سیاسی در افغانستان) مذاکره با امریکا را، بار دیگر به حالت تعلیق درآورده است. طالبان به این باور اند که امریکا از برنامۀ صلح بعنوان یک ابزار برای مقاصد جنگ طلبانه استفاده می‌کند.
شایعاتی وجود داشت که رئیس جمهور کرزی در تماس با طالبان از آنان خواسته بود تا با مذاکره با امریکا، زمینه را برای تحقق این شرط وی فراهم نکنند و وی را برای امضای قرارداد امنیتی تحت فشار‌های بیشتر داخلی و خارجی قرار ندهند. طالبان نیز با درک این مسئله (که آنرا پیچیده گی‌های وضع سیاسی افغانستان) عنوان کردند، مذاکره با امریکا را بار دیگر به حالت تعلیق درآوردند.
اخراج ملاآغا جان معتصم از ترکیه
از جانب دیگر حکومت افغانستان هم مذاکراتی را در دوبی با تعدادی از شخصیت‌های طالبان به رهبری آغا جان معتصم آغاز کرد که گفته شد در این مذاکرات، بعضی از وزرای سابق طالبان از جمله مولوی عبدالرقیب هم حضور داشته است. اندکی بعد و همزمان با آغاز مذاکرات شورای صلح با طالبان در دوبی، مولوی عبدالرقیب در پیشاور ترور شد. حکومت افغانستان جسد وی را به تخار انتقال داد تا نشان دهد که وی از هواداران صلح با حکومت افغانستان بوده است، اما حقیقت این بود که مولوی عبدالرقیب مدتی قبل از آغا جان جدا شده بود و در کنفرانس دوبی هم اشتراک نداشت.
هرچند طالبان قتل مولوی عبدالرقیب را کار دشمنان دانستند اما بعضی‌ها به این باور اند که در داخل صف طالبان گروهی تندرو از فدائیان وجود دارند که هرگونه تماس با حکومت افغانستان را خیانت تلقی نموده و حاضر اند چنین کسانی را بکشند. حتی اگر این شخص، از مقامات عالیرتبۀ طالبان هم باشد.
گفته می‌شود که پاکستان در عقب این قتل‌ها قرار دارد، اما سوال اینجاست که اگر پاکستان با عناصر صلح طلب در صف طالبان افغان مشکل دارد، پس چرا ملاآغا جان معتصم را که زخمی شد و در حال مرگ بود، تداوی کرد و سپس به افغانستان فرستاد تا بعنوان یک طالب میانه رو، پیام آور صلح باشد؟
ملاآغا جان از کابل به ترکیه رفت و گفته شد که شاید دفتری برای طالبان در ترکیه گشایش یابد، اما دولت ترکیه به این کار تمایلی نداشت. کار ملا معتصم زمانی مشکل تر شد که طالبان سرنشینان یک هلی کوپتر را که در ازره ولایت لوگر نشست اضطراری کرده بود، دستگیر کردند که بیشتر آنان اتباع ترکیه بودند.
طالبان در اندک مدت گروگان‌های ترکی را آزاد کردند که البته این کار بدون قیدوشرط نبود. طالبان در برابر آزادی آنان خواهان اخراج ملامعتصم از ترکیه شدند. ترکها هم به تدریج برای معتصم مشکل ایجاد کردند و از تمدید ویزۀ خانواده اش خودداری نمودند.
از جانب دیگر سفر دوستان ملامعتصم از پاکستان به ترکیه نیز مشکل بود و خود وی هم هربار برای ملاقات دوستانش مجبور بود تا به دوبی سفر کند که به تدریج این سفرها طولانی تر شد.
در شرایطی که دولت افغانستان مدعی بود با طالبان در تماس است، ناپدید شدن ملا معتصم سروصدای زیادی برانگیخته است. اخباری هم بگوش می‌رسد که وی را در خانه‌اش در امارات تحت نظر قرار داده اند. با توجه به این حقیقت که معتصم در امارات خانه نداشت و همیشه در سفر به دوبی، در هوتل‌های لوکس زنده‌گی می‌کرد، این خبر زیاد دقیق به نظر نمی‌رسد. البته ممکن است وی را در جائی تحت نظر قرار داده باشند.
قضیۀ ملامعتصم پاسخ به اقدام کرزی
قرار گزارش‌ها تاکنون مقامات امنیتی امارات از اتهام وارده بر معتصم چیزی نگفته اند. اگر اتهام وی اقامت بدون مجوز در امارات باشد، طبق قوانین این کشور، چنین افراد زمانیکه از کشور خارج می‌شوند، به اندازۀ مدتی که بدون مجوز سپری کرده‌اند، جریمۀ نقدی می‌پردازند. در موارد خاص، اگر شخص متخلف دستگیر گردد، رد مرز شده و به کشور متبوعش فرستاده می‌شود و اگر قضیه جدی باشد، چنین شخصی دیگر نمی‌تواند به امارات سفر کند.
اما به نظر می‌رسد که قضیۀ معتصم تخلف ساده از این دست نیست. با توجه به این حقیقت که دولت امارات تحت نفوذ امریکا قرار دارد، آیا این کار نوعی جواب به اقدام کرزی نیست که گفته می‌شود از طالبان خواسته بود تا مذاکره با امریکا را متوقف سازند؟
آیا معتصم در جریان ملاقات‌های خود در امارات با کسی ملاقات کرده که نام وی درلیست سیاه امریکا بوده است و به این ترتیب بهانه‌ای بدست امریکا داده تا از مقامات امنیتی امارات بخواهد که وی را دستگیر نمایند؟
این قضیه یکبار دیگر نشان می‌دهد که صلح در افغانستان لااقل تا آیندۀ قابل پیشبنی، در دستور کار نیست و هرکسی که بخواهد در این راه گام بگذارد، گام در جادۀ پرچالشی نهاده است و چنین خطراتی را باید به جان بخرد.
پایان