سفر اوباما به هند؛ پیامی به کشورهای منطقه
روز دوشنبه 26 جنوری کشور هندوستان 66مین سالروز دیموکراسی خود را جشن گرفت. آنچه که این روز را از گذشته متمايز ساخته بود، حضور باراک اوباما رئیس جمهور امریکا به عنوان مهمان خاص این جشن بود. اوباما و همسرش برای یک سفر سه روزه عازم هندوستان شدند.
اوباما نخستین رئیس جمهور امریکا بود که در این جشن در کشوری که بزرگترین دیموکراسی دنیا خوانده می‌شود، شرکت کرد. نارندرا مودی صدراعظم هند در میدان هوايی از اوباما استقبال نمود که کاری بی‌سابقه بود. اوباما سپس به قصر ریاست جمهوری هند رفت و در حضور پراناب مکرچی رئیس جمهور هند، مراسم رسمی استقبال از وی به عمل آمد.
مراسم این جشن، پرشکوه و پرزرق وبرق بود و در آن پیشرفت‌های هند در بخش‌های مختلف علم و صنعت به نمایش درآمد که واقعا همانگونه که شبکه‌های متعدد تلویزیونی هند در پخش مستقیم خویش آنرا نمایش قدرت هندوستان به جهانیان خواندند، نماد قدرت این کشور بزرگ آسیايی در بخش‌های مختلف بود.
سفری با پیام‌های سمبولیک:
به نوشتۀ لاس آنجلس تایمز،نکتۀ مهم سفر اوباما شرکت در یک اجلاس جهانی یا تبادل نظر و گفتگو در مورد یک موضوع خاص نبود، بلکه این سفر طوری برنامه‌ریزی شده بود تا اوباما فرصت کافی برای دیدار دوستانه با نارندرا مودی صدراعظم هند داشته باشد.
سفر اوباما به هندوستان را از چند نقطۀ نظر می‌توان یک سفری با پیام‌های سمبولیک دانست که مخصوصا در پاکستان به خوبی احساس شد. نخست اینکه اوباما با شرکت در جشن دیموکراسی هند، با مسئلۀ کشمیر از دیدگاه پاکستان مخالفت کرد. کشمیری‌ها که برای آزادی این منطقه از سلطۀ هند، مبارزه می‌کنند و از حمایت پاکستان برخوردار اند، همهساله روز دیموکراسی در هند را به عنوان «روز سیاه» استقبال کردهاند که امسال نیز چنین کردند.
پیام سمبولیک دیگر در این سفر، اقامت رئیس جمهور اوباما و همسرش در هوتل تاج محل بود. این هوتل که در سال 2008 از سوی لشکر طیبه هدف حمله قرار گرفت، اکنون به نماد دخالت پاکستان در هند تبدیل شده است و پیام بسیار روشنی برای پاکستان دارد. انتخاب این هوتل برای اقامت اوباما و همسرش، به معنای این است که دیگر سیاست‌های منفی و صدور تروریزم پاکستان در منطقه، برای ایالات متحدۀ امریکا قابل قبول نیست.
اهمیت این سفر برای دو کشور:
این سفر تنها یک سفر سمبولیک نیست، بلکه هم برای ایالات متحدۀ امریکا و هم هندوستان از نظر عملی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. دو هفته قبل، رئیس جمهور اوباما وزیر خارجه جان کری را به منظور آماده ساختن مقدمات این سفر به دهلی جدید فرستاد که نشان از اهمیت سفر برای هردو کشور دارد.
اوباما در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با صدراعظم هند که چند ساعت بعد از ورودش به دهلی جدید برگزار گردید، از چشم‌انداز جدید همکاری میان امریکا و هند سخن گفت؛ وی گفت که من و صدراعظم هند در جهت گسترش همکاری‌های دفاعی و امنیتی به توافق دست یافتیم. دو کشور هند و امریکا به پیشرفت‌های چشمگیری در عرصۀ همکاری‌های هستوی غیرنظامی دست یافتهاند و این گام مهم، نمایانگر این حقیقت است که ما می‌توانیم در ارتقای روابط فیمابین همکاری کنیم.
نارندرا مودی صدراعظم هند نیز توافق همکاری‌های هستوی در عرصۀ غیرنظامی میان دوکشور را نمایانگر ارتقای روابط و اعتماد میان دوکشور و فرصت مناسبی برای گسترش روابط اقتصادی میان هند و امریکا خواند و گفت که روابط میان دو کشور وارد مرحلۀ جدیدی شده است. مذاکرات اوباما با مقامات هندی به شکست یک بنبست بسیار مهم در حوزۀ امنیت هستوی میان دو کشور منجر گردید که قدم بسیار مهمی در جهت همکاری‌های استراتژیک محسوب می‌گردد.
در این سفر روی مسایل دیگری از جمله کاهش گازهای گلخانهای نیز صحبت شد. هندوستان سومین کشور تولید کنندۀ گازهای گلخانهای در جهان است، اما رهبران هند تاکنون خود را به کاستن از میزان این گازهای مضر متعهد ندانستهاند، زیرا برای رهبران هندوستان کاهش فقر از راه رشد اقتصادی در صدر اولویت سیاست‌های این کشور قرار دارد.
تقویت هند و توازن استراتژیک در منطقه:
اما در عقب همۀ این صحبت‌ها، لبخندها و دست فشردن‌ها هدفی بزرگی نهفته است و آن هدف،برنامۀ امریکا در برای ماندن در مقام رهبری جهان است. امریکا برای اینکه بتواند در این مقام باقی بماند، باید جلو همه چالش‌های بالقوه را که در آینده می‌تواند به چالش‌های بالفعل در برابر رسیدن به این هدف مبدل گردد، بگیرد. امریکا از قبل تصمیم به مقابله با چالش‌ها داشت، اما به دلیل مشکلات خاور میانه و به میان آمدن گروه دولت اسلامی در عراق وسوریه و وقایع اوکراین،گام‌هايی که باید در این راه برداشته می‌شد، به تعویق انداخت.
توازن استراتژیک را می‌توان عنوان دیپلوماتیک برای مهار بلند پروازی‌های چین دانست و تاکید اوباما به تعامل با آسیا با هدف تقویت روابط تجارتی با هند، با چـنـــین هدفی صورت می‌گیرد. اوباما قصد دارد در دوسال باقی ریاست جمهوری خویش، اولویت‌های ایالات متحده در عرصه‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی را که به دلیل وقایع غیرمترقبه به تعویق افتاده بود، جامۀ عمل بپوشاند.
چین علاقه‌ای به دخالت نظامی در بحران‌های جهان ندارد و ترجیح می‌دهد تا همچنان به توسعۀ اقتصادی خود توجه داشته باشد. همکاری میان هندوستان و امریکا در زمینه‌های اقتصادی، می‌تواند به این قدرت درحال رشد در آسیا را کمک کند تا در بازار‌های چین در کشورهای دیگر نفوذ نموده، با چین به رقابت بپردازد که این کار می‌تواند از توسعۀ اقتصادی چین بکاهد.
به عبارۀ دیگر می‌توان گفت که بازی آسیايی امریکا، به صورت جدی از این سفر نامتعارف و بی‌سابقه آغاز شده است که مهار چین در صدر برنامه‌هایش قرار دارد. زیرا چیندارای امکانات وظرفیت‌هايی است که می‌تواند خلای وجود اتحاد شوروی را که در دوران جنگ سرد موجب ایجاد توازن استراتژیک در جهان شده بود، پر کند. وسعت خاک و جمعیت چین، بازار گسترده همراه با رشد اقتصادی، عضویت در شورای امنیت و قدرت نظامی، نشان از توانمندی‌های چین برای ایجاد توازن استراتژیک در برابر تمامیت‌خواهی‌های امریکا دارد.
زمامداران و نخبه‌ها در چین به این باور اند که حضور نظامی امنیتی امریکا در آسیا و اقیانوس آرام به هر بهانه‌ای، یک هدف مهم را دنبال می‌کند و آن مهار چین است؛ زیرا از نظر چین، نظام بین‌المللی مطلوب نظام چندقطبی است و این نظر با نظام بین‌المللینفوذ روز افزون چین بر نهاد‌های منطقوی شرق آسیا این نگرانی را برای امریکا به میان آورده که در صورت تسلط چین بر این نهادها، ممکن است این کشور‌ها توسط چین به مسیری خلاف منافع امریکا سوق داده شوند.
تاثیر این سفر بر اوضاع منطقه:
سفر اوباما می‌تواند تنش‌های منطقوی به خصوص میان هند وپاکستان را افزایش دهد. خواست امریکا از پاکستان برای مهار تروریزم و جلوگیری از بازی‌های دوگانه، بارها مطرح شده و بی‌نتیجه بوده است. پاکستانی‌ها دریافته‌اند که در بازی بزرگ امریکا در آسیا، این هندوستان است که مورد توجه امریکا می‌باشد.
پس عجیب نیست اگر زمامداران پاکستان این سفر را با نگرانی دنبال نماید و همزمان با سفر اوباما به هند، راحیل شریف لوی درستیز نیروهای پاکستانی به چین سفر کرده با مقامات نظامی چین دیدار نماید. پاکستانی‌ها در عکس العمل به سفر اوباما به دهلی جدید، خواستند به امریکا خاطر نشان سازند که آنها هم گزینۀ دوستی با چین را در اختیار دارند. پایان