کنفرانس قلب آسیا و تاثیرش بر وضعیت منطقه

ششمین کنفرانس قلب آسیا در مورد افغانستان، با حضور نماینده‌گان ۴۰ کشور و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای حامی پروسۀ استانبول برگزار شد.

رئیس جهمور غنی در جریان سخنرانی در این کنفرانس، پاکستان را یک بار دیگر شدیدا مورد انتقاد قرار داد و افزود که با توجه به اینکه میان افغانستان و پاکستان تعهدات مهم همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه وجود دارد، ولی در حقیقت هر دو کشور در یک جنگ اعلام‌ناشده قرار دارند.

پیشینه و اهمیت کنفرانس قلب آسیا – پروسۀ استانبول و تاثیرات کنفرانس اخیر روی وضعیت منطقه به خصوص افغانستان و روابطش با پاکستان، موضوعاتی اند که در این تحلیل مورد بررسی قرار گرفته است.

کنفرانس قلب آسیا- پروسۀ استانبول

افغانستان کشوری است که در قلب آسیا موقعیت دارد و نظر به موقعیت‌اش برای کشورهای منطقه نیز از اهمیت والایی برخوردار می‌باشد و امنیت و ثبات در افغانستان روی ثبات در تمام منطقه تاثیرگذار است. به همین منظور، پروسۀ کنفرانس کشورهای قلب آسیا به پیشنهاد افغانستان در سال ۲۰۱۱ بنیان نهاده شد و افغانستان، پاکستان، آذربایجان، چین، هند، ایران، قزاقستان، قرغیزستان، روسیه، عربستان سعودی، تاجکستان، ترکیه، ترکمنستان و امارات متحده عربی عضو این پروسه اند که همه‌ساله در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌‌شود.

اهداف کنفرانس قلب آسیا یا پروسۀ استانبول، رسیدگی به چالش‌ها ومنافع مشترک افغانستان، کشورهای همسایۀ افغانستان و کشورهای منطقه به شمار می‌رود. این کنفرانس دارای سه رکن اصلی است که عبارت از مشوره یا رایزنی‌های سیاسی، تدابیر اعتمادسازی و همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای می‌باشد[۱]. پروسۀ استانبول یا کنفرانس قلب آسیا در کنار ۱۴ کشور عضو، دارای ۱۷ کشور حامی از جمله کشورهای غربی و ۱۲ سازمان بین‌المللی و منطقوی حامی می‌باشد.

اولین اجلاس این پروسه به تاریخ دوم ماه نوامبر سال ۲۰۱۱ میلادی تحت عنوان (امنیت و همکاری در قلب آسیا) در شهر استانبول ترکیه برگزار گردید.[۲] نشست دومش در سال ۲۰۱۲ در شهر کابل، سومش در سال ۲۰۱۳ در شهر آلماتای قزاقستان، چهارمش در سال ۲۰۱۴ در شهر بیجینگ پایتخت چین، پنجمش در سال ۲۰۱۵ در شهر اسلام‌اباد پاکستان و ششمین نشست این پروسه هفتۀ گذشته (۴ دسامبر ۲۰۱۶) در شهر امریتسر کشور هند برگزار شد.

در این کنفرانس‌ها همواره بر همکاری‌های همه‌جانبه میان کشور‌های منطقه، ایجاد روند مهم منطقه‌ای برای گفتگوهای سیاسی و همکاری‌های نزدیک منطقه‌ای به هدف ثبات و صلح در افغانستان و تمام منطقۀ قلب آسیا، بلند بردن سطح اتصال افغانستان در منطقۀ قلب آسیا، افزایش گفتگوها و مشورت‌های سیاسی میان کشورهای منطقۀ قلب آسیا برای داشتن یک منطقۀ با ثبات، همکاری‌های همه‌جانبه برای مبارزه علیه تروریزم و افراط‌گرایی از طریق همبستگی و کار دسته‌جمعی تاکید صورت گرفته است.

ششمین کنفرانس قلب آسیا

در ششمین کنفرانس قلب آسیا، گذشته از مبارزه با تروریزم و جستجوی راه‌های تامین صلح در افغانستان، بر توسعۀ روابط اقتصادی و تجارتی میان افغانستان-هند و سایر کشورهای منطقه بحث صورت گرفت.[۳]

رئیس جمهور افغانستان در جریان سخنرانی خود به کنفرانس قلب آسیا گفت که افغانستان باید از وابستگی‌اش به کمک‌های بیرونی رهایی یابد و او استخراج ذخایر زیر زمینی افغانستان را یکی از راه‌های خودکفایی این کشور یاد کرد.

آقای غنی افزود در کنار این که افغان‌ها همه‌روزه هزینۀ سنگینی را با از دست دادن افراد خویش می‌پردازند، حدود ۳۰ گروه افراطی که از سوی سازمان ملل متحد مشخص شده‌، تلاش دارند تا در کشور ما پایگاه‌ها ایجاد کنند و افغانستان و کشورهای منطقه را بی‌ثبات سازند.

او یک بار دیگر پاکستان را مورد انتقاد قرار داد و گفت که این کشور با ما در یک جنگ اعلام ناشده قرار دارد و در پاسخ به کمک ۵۰۰ میلیون دالری پاکستان اظهار داشت که خوب است تا این پول را بجای کمک برای بازسازی افغانستان، برای از بین بردن پناهگاه‌های تروریزم در داخل پاکستان به مصرف برساند.[۴]

نریندرا مودی نخست وزیر هند نیز بدون نام گرفتن از کشور خاصی، از تمام کشورهای منطقه تقاضا نمود تا به خشونت و افراط‌گرایی در کشورهای شان پایان دهند و به همکاری‌های همه‌جانبه با افغانستان تاکید کرد.

در حاشیه‌ای این کنفرانس رئیس جمهور غنی با سرتاج عزیز مشاور نخست وزیر پاکستان در امور روابط بین‌المللی، نارندرا مودی نخست وزیر هند و جواد ظریف وزیر امور خارجۀ ایران نیز دیدارهایی داشت. در این دیدارها آقای غنی یک بار دیگر خواست‌های افغانستان را در مورد تامین صلح و همکاری‌های اقتصادی مطرح کرد و در دیدار با سرتاج عزیز از او خواست تا پاکستان به تعهداتش با افغانستان عمل نماید. در دیدار اشرف غنی و وزیر خارجۀ ایران در مورد گسترش بیشتر مناسبات و همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور بحث و تبادل نظر صورت گرفت.

در پایان این کنفرانس اعلامیه‌ای صادر شد که در آن همه کشور‌ها روی گفتگوهای سیاسی و همکاری‌های نزدیک منطقه­ای به هدف بهبود ثبات، صلح و رفاه در افغانستان و تمام منطقۀ قلب آسیا و حل وفصل هر گونه اختلافات از راه‌های صلح‌آمیز تاکید کرده‌اند. همچنان در این اعلامیه بر تقویت همکاری‌های همه‌جانبه میان کشورهای قلب آسیا برای مبارزه علیه تروریزم تاکید صورت گرفته و از موافقت‌نامۀ صلح دولت افغانستان با حزب اسلامی گلبدین حکمتیار نیز استقبال شده است.

تاثیر کنفرانس اخیر بر افغانستان و منطقه

روابط کابل-اسلام‌آباد: روابط افغانستان و پاکستان پس از ایجاد حکومت وحدت ملی فراز و نشیب‌هایی داشت و تا برگزاری ششمین کنفرانس قلب آسیا به اوج بی‌اعتمادی خویش رسید. رئیس جمهور غنی در دیدار با سرتاج عزیز در حاشیۀ کنفرانس قلب آسیا یک بار دیگر از او خواست تا به تعهداتش که به جانب افغانستان سپرده، عمل نماید و افغانستان را در تامین صلح و مبارزه با تروریزم همکاری نماید. در مقابل سرتاج عزیز نیز تعهد سپرد که کشورش افغانستان را در مبارزه با تروزیرم و تامین صلح و ثبات همکاری خواهد کرد.[۵]

انتقادهای رئیس جمهور غنی از پاکستان در این کنفرانس و رد نمودن کمک ۵۰۰ ملیون دالری این کشور، واکنش‌های تند مقامات پاکستانی و رسانه‌های این کشور را در پی داشت. سرتاج عزیز مشاور نخست وزیر پاکستان سخنان رئیس جمهور غنی را برای خوش ساختن هند عنوان کرد و افزود که هند هرگز موفق به جدا کردن افغانستان و پاکستان نخواهد شد. خواجه آصف وزیر دفاع پاکستان نیز سخنان غنی را مورد انتقاد شدید قرار داد و گفت که آقای غنی می‌خواهد مسؤولیت ناکامی خویش را به دوش پاکستان بگذارد.

اینکه روابط کابل – اسلام‌آباد به کدام سو می‌رود و این روابط چگونه بهبود خواهد یافت، اشرف غنی در مصاحبه‌ای با روزنامۀ هندو گفت که حکومت افغانستان دروازه خویش را برای روابط حسنه با پاکستان باز کرد، ولی پاکستان به آن پاسخ مثبت نداد، اکنون نیز با پاکستان تعلق دارد که دروازۀ روابط حسنه میان دو کشور را باز می‌نماید یا خیر.

روابط کابل-دهلی: پس از روی کار آمدن حکومت وحدت ملی به دلیل نزدیک شدن روابط افغانستان و پاکستان، روابط کابل با دهلی به سردی گرایید، ولی زمانی که حکومت افغانستان از همکاری صادقانۀ پاکستان در پروسۀ صلح ناامید شد، روابطش با هند را بهبود بخشید.

در یک و نیم سال اخیر، روابط کابل با دهلی جدید در کل گرم‌تر بوده و در کنفرانس قلب آسیا و دیدار رئیس جمهور غنی با مودی نیز بر قوت بیش از پیش روابط کابل-دهلی تاکید صورت گرفت. در این کنفرانس هر دو کشور جایگاهی یکسان به خود گرفتند. مودی و غنی در سخنرانی‌های خود از کشورهای منطقه خواستند که به خشونت و افراط‌گرایی در کشورهای‌شان پایان دهند. هرچند اشرف غنی مشخصا به پاکستان اشاره کرد، ولی نریندرا مودی بدون گرفتن نام پاکستان، این کشور را مورد انتقاد قرار داد.

این کنفرانس در زمینۀ همکاری‌های اقتصادی افغان-هند نیز موثر بود و هردو کشور بر ایجاد یک دهلیز هوایی برای کارگوهای هوایی نیز توافق کردند که با ایجاد این دهلیز، دو طرف می‌توانند با حمل و نقل هوایی به تولیدات یکدیگر دسترسی پیدا کنند و تجارت بین آنان بهبود یابد.

در کل، همان طور که پیش‌بینی می‌شد، هند یک بار دیگر پاکستان را در یک رویداد بین‌المللی مهم منزوی ساخت و آنچه در کنفرانس قلب آسیا اتفاق افتاد، نشان می‌دهد که افغانستان و هند برای مبارزه با سیاست‌های پاکستان در افغانستان و شاید هم منطقه، دست به دست هم داده‌اند.

پایان

[۱] Ministry of Foreign Affairs of Afghanistan, heart of Asia, Pillars, see it online: http://hoa.gov.af/299/hoa-history

[۲] Ministry of Foreign Affairs of Afghanistan, heart of Asia, History, see it online: http://hoa.gov.af/299/hoa-history

[۳] For further information, The Heart of Asia – Istanbul Process 6th Ministerial Conference – Amritsar Declaration, 5^th December 2016, see online: http://www.mfa.gov.af/en/news/the-heart-of-asia—istanbul-process-6th-ministerial-conference

[۴] Office of the President, Ashraf Ghani’s Remarks at the Heart of Asia 6th Ministerial Conference, 4^th December 2016, Online:

http://president.gov.af/en/news/transcript-of-he-president-mohammad-ashraf-ghanis-remarks-heart-of-asia-6th-ministerial-conference-on-afghanistan

[۵] Office of the President,  See it Online: ‌ http://president.gov.af/fa/news/288314