از نگرانی‌ها تا احتمال اقدام نظامی روسیه در افغانستان
ضمیر کابلوف نمایندۀ خاص رئیس جمهور روسیه برای افغانستان، اخیرا از احتمال اقدام نظامی روسیه در برابر گروه “دولت اسلامی” در افغانستان سخن زده است. به گفتۀ او، اگر دولت افغانستان و امریکا در مبارزه با این گروه در افغانستان ناکام شوند، مسکو به گزینۀ نظامی متوسل خواهد شد.
حکومت افغانستان در واکنش به اظهارات این مقام روسی می‌گوید: «کشورهای منطقه باید مانند افغانستان در برابر تروریزم، مسئولانه عمل کنند.» و هشدار می‌دهد که داشتن هر نوع تماس با گروههای “تروریستی” از سوی هر کشوری، می‌تواند وضعیت را در منطقه خطرناک کند.
ظهور گروه “دولت اسلامی” در افغانستان باعث ایجاد بی‌باوری‌ها در روابط کابل-مسکو گردید و در طول دو سال گذشته مقام‌های روسی مکررا از حضور جنگجویان این گروه در افغانستان ابراز نگرانی می‌کنند. نگرانی‌ها و بی‌باوری‌های روسیه زمانی بیشتر گردید که به قول برخی مقام‌های محلی حکومت و اعضای پارلمان، طیاره‌های ناشناس در مناطق تحت نفوذ این گروه نشست می‌کنند.
در این تحلیل بر روابط کابل-مسکو، نگرانی‌های مسکو از حضور جنگجویان داعش در افغانستان و رویارویی مسکو و واشنگتن در این کشور، پرداخته شده است.
روابط کابل ـ مسکو
روابط افغانستان و روسیه پس از سال ۲۰۰۱م تا دورۀ دوم ریاست جمهوری حامد کرزی در وضعیت نسبتا خوبی قرار داشت، ولی در دورۀ دوم حامد کرزی به دلیل مخالفت‌های او با واشنگتن، این روابط بیش از پیش گرم‌تر گردید و رفت‌وآمدهای مقام‌های افغان به روسیه بیشتر شد.
با روی‌کار آمدن حکومت وحدت ملی، کابل در تلاش اجماع منطقوی در امر مبارزه با افراط‌گرایی و “تروریزم” برآمد. برای دستیابی به همین هدف، رئیس جمهور غنی و حنیف اتمر مشاور امنیت ملی وی، سفرهایی به روسیه نیز داشتند و روس‌ها نیز دست همکاری را به افغانستان دراز کرد.
حکومت افغانستان گمان می‌کرد که ناامنی‌ها در شمال کشور و آغاز فعالیت گروه “دولت اسلامی” در افغانستان می‌تواند موجب ترغیب روس‌ها به کمک‌های نظامی بیشتر با افغانستان گردد، اما بالعکس مسکو بر مبارزۀ حکومت افغانستان با جنگجویان داعش در افغانستان مشکوک شد و به دلیل نزدیکی روابط با طالبان، روابط کابل-مسکو روبه خرابی نهاد.
ظهور مرموز و گسترش سریع فعالیت‌های گروه داعش در افغانستان، به خصوص متهم شدن شورای امنیت ملی از سوی برخی اعضای پارلمان افغانستان به حمایت گروه داعش، مسکو را بر مبارزۀ حکومت افغانستان علیه این گروه مشکوک ساخت. به همین دلیل، مسکو بجای گسترش و تقویت روابط دولت با دولت، به رابطه با طالبان روی آورد.
این بی‌باوری‌ها بالآخره به جایی رسید که نشست سه‌جانبۀ روسیه-چین-پاکستان بدون حضور نماینده‌ای از حکومت افغانستان، روی قضیۀ افغانستان در مسکو برگزار گردد که تاثیر منفی بیشتر روی روابط دو کشور گذاشت و حکومت افغانستان نیز واکنش جدی به چنین نشست‌هایی نشان داد.
روابط روسیه با طالبان
مقام‌های روسی رسما تایید کرده‌اند که طالبان را به عنوان یک گروه مسلح سیاسی واقعی می‌شناسند و با این گروه تماس دارند. طالبان نیز در وب‌سایت‌های رسمی شان از این روابط سخن زده‌اند و آنرا به رسمیت شناختن این گروه از سوی کشورهای منطقه عنوان کرده‌اند. به همین دلیل، این روابط محض شایعاتی که به رسانه‌ها درز کرده باشند، نیست و اکنون همه جهت‌ها آنرا تایید می‌کنند.
از آنجاییکه روسیه گروه “دولت اسلامی” را تهدید جدی برای خود تلقی می‌کند و طالبان نیز عملا با این گروه در جنگ مسلحانه قرار دارند، روس‌ها ترجیح داده است تا از گزینۀ روابط با طالبان با قضیۀ گروه داعش در افغانستان برخورد کند. اینکه چرا روسیه به جای حکومت افغانستان به گزینۀ طالبان روی آورده است، دو احتمال وجود دارد. نخست اینکه روسیه فکر می‌کند، حکومت افغانستان توان مقابله با گروه داعش را ندارد؛ دوم اینکه خود حکومت افغانستان و خارجی‌های مستقر در این کشور را به همکاری و تقویت این گروه متهم می‌کند.
ضمیر کابلوف نیز در اظهارات اخیرش مثال آورده است که نیروهای خارجی چندی پیش با حمله بر گروه طالبان در ولایت ننگرهار، اعضای گروه داعش را از محاصرۀ این گروه نجات دادند. ولی ریاست جمهوری در این مورد می‌گوید، کشورهای که فکر می‌کنند طالبان مخالف داعش اند، سخت اشتباه می‌کنند.
هرچند روسیه بر روابط خویش با گروه طالبان اعتراف می‌کند، ولی این روابط را به نیاز جلوگیری از خطر گروه “دولت اسلامی” و تلاش‌های تامین امنیت اتباع و دیپلومات‌های خود در افغانستان، توجیه می‌کنند. اما در یک دیدگاه دیگر، عامل اصلی این روابط رویارویی روسیه با امریکاست.
رویارویی واشنگتن و مسکو در افغانستان
از حملات یازدهم سپتامبر و حملۀ نظامی امریکا بر افغانستان، مرحلۀ جدیدی از سیاست روسیه در افغانستان آغاز شد. هرچند مسکو از اقدام ایالات متحدۀ امریکا برای سرنگونی رژیم طالبان و تشکیل نیروهای آیساف در افغانستان حمایت کرد، اما در چند سال اخیر در کنار سایر مسائل منطقوی و جهانی، ایجاد پایگاه‌های دایمی نظامی امریکا و سپس ظهور گروه داعش در افغانستان، روی سیاست مسکو تاثیرگذار ثابت شد و سیاست بی‌طرفی نسبی در قضیۀ افغانستان را کنار گذاشت.
ظهور و گسترش نفوذ گروه داعش در افغانستان، وضعیت جیوپولیتیک منطقه را تغییر داد و پس از برگزاری نشست سه‌جانبه در مورد امنیت افغانستان با مشارکت چین، پاکستان و روسیه، این تغییر جنبۀ عملی را به خود گرفت.
مقام‌های روسی، به خصوص نمایندۀ خاص روسیه در افغانستان، مکررا سیاست‌های امریکا در امر مبارزه با “تروریزم” و در مجموع سیاست‌های آن کشور در منطقه را، مورد انتقاد قرار می‌دهند.
بالعکس ناتو و امریکا، روسیه را به حمایت از طالبان متهم می‌کند و مقام‌های افغان و امریکایی نگران روابط روسیه و طالبان اند. به گفتۀ جنرال جان نیکلسون، قوماندان نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان، روسیه نیز به جمع ایران و پاکستان پیوسته و مانند آنها به اعمال “نفوذ زیانبار” در افغانستان می‌پردازد. به گفتۀ او، مسکو در تلاش مشروعیت بخشیدن به طالبان است و داعش یک بهانه‌ای برای توجیه سیاست‌های روسیه شده است.
بیش از این اتهام‌ها و نگرانی‌ها، نمایندۀ خاص روسیه برای افغانستان در اظهارات اخیرش گفت که اگر حکومت افغانستان و خارجی‌ها در برابر فعالیت‌های گروه داعش در افغانستان ناکام شوند، مسکو در این مورد بی‌تفاوت نمی‌ماند. او در چنین وضعیتی از احتمال اقدام نظامی علیه این گروه در افغانستان سخن زد، چیزی که تصویر مبدل شدن افغانستان به میدان جنگ امریکا و روسیه را با خود دارد.
روسیه از گزینۀ «تقویت روابط با طالبان» در کنار جلوگیری از نفوذ گروه “دولت اسلامی” در افغانستان، به عنوان آلۀ فشار در قضایای بین‌المللی بر امریکا نیز کار می‌گیرد و با در نظرداشت هشدار اخیر روسیه در مورد اقدام نظامی در افغانستان، چنان می‌نماید که پس از اوکراین و سوریه، رویارویی دیگر امریکا و روسیه در افغانستان است، چیزی که قضیۀ افغانستان را بیش از پیش پچیده‌تر و افغانستان را یک‌بار دیگر به میدان نوع دیگری از جنگ‌های نیابتی مبدل خواهد ساخت.
هرچند در صورت گسترش نفوذ و فعالیت‌های گروه “دولت اسلامی” در افغانستان، احتمال آن وجود دارد که روسیه مانند سوریه در افغانستان نیز مخفیگاه‌های جنگجویان این گروه را هدف قرار دهند؛ ولی در حال حاضر چنان می‌نماید که هدف چنین اظهارات فشارهای بیشتر بر حکومت افغانستان و امریکاست و در شرایط کنونی به خصوص در موجودیت امریکا و ناتو در افغانستان، اقدام و مداخلۀ نظامی روسیه در افغانستان، بعید به نظر می‌رسد.
پایان