نگاهی به آتش‌بس موقت و تاثیرش بر پروسۀ صلح
گروه طالبان برای نخستین بار پس از سال ۲۰۰۱ و آغاز جنگ برضد حکومت افغانستان و نیروهای خارجی در کشور، یک آتش‌بس سه روزه را در برابر نیروهای حکومتی اعلام و رعایت کرد.
آتش‌بس سه روزۀ طالبان در سه روز عید، پاسخی به آتش‌بس هشت روزۀ حکومت افغانستان از ۲۷ ماه رمضان الی ۵ عید فطر بود، هرچند طالبان در اعلامیۀ پایانی این آتش‌بس گفتند که این اقدام آن‌ها در مقابل اقدام حکومت برای آتش‌بس موقتی نبوده و آن‌ها در عید گذشته نیز آتش‌بس سه روزه را بدون اعلام قبلی، اجرا کرده بود.
آتش‌بس طالبان و حکومت افغانستان با استقبال گسترده در داخل و خارج از کشور روبه‌رو شد و به همین دلیل حکومت افغانستان آنرا برای ۱۰ روز دیگر نیز تمدید کرد، ولی طالبان پس از سه روز دوباره به حملات خود در برابر نیروهای حکومتی ادامه دادند.
در این تحلیل با نگاهی به آتش‌بس دوجانبۀ حکومت و طالبان، تاثیرات و پیامدهای این آتش‌بس و تاثیرش بر پروسۀ صلح، مورد بررسی قرار گرفته است.
آتش‌بس متفاوت
آتش‌بس افغان‌ها در سه روز عید، متفاوت‌تر از آتش‌بس‌های معمول در سایر کشورها بود، چون از یک‌سو به شکل غیرمنتظره و بدون میانجیگری خارجی‌ها اعلام و به گونۀ کامل در تمام مناطق کشور از سوی هر دو جانب رعایت گردید و از سوی دیگر افراد طالبان و نیروهای حکومت، مراسم و خوشی‌های عید را در اکثریت مناطق به گونۀ گسترده با هم یکجا تجلیل کردند و حتی مقام‌های افغان با جنگجویان طالب دیدارهایی داشتند، عکس‌های یادگاری و سیلفی گرفتند و هم‌دیگر را به آغوش کشیدند.
چگونگی وضعیت در این سه روز نه تنها افغان‌ها بلکه جهانیان را حیران و غافل‌گیر کرد، چیزیکه در داخل و خارج از کشور باعث امیدواری تمدید آتش‌بس نیز گردید و کشورها و سازمان‌های مختلف به شمول امریکا و ناتو با حمایت از تمدید آن از سوی حکومت افغانستان، از طالبان نیز خواستند تا آتش‌بس سه روزه خویش را تمدید کنند.
در جریان سه روز عید صداهای گستردۀ به حمایت و تمدید آتش‌بس و خواست‌های صلح در تمام مناطق کشور بلند شد، به همین دلیل حکومت افغانستان برای تشویق طالبان، آتش‌بس خویش را تمدید کرد و از طالبان نیز خواست تا آتش‌بس خویش را تمدید کنند. اما طالبان به دلیل وضعیتی که در این سه روز حاکم شد، آتش‌بس خویش را تمدید نکرد، چون در آنعده افراد طالبان که با نیروهای حکومتی دید و بازدید داشتند، روحیۀ ضد جنگ به شدت قوت می‌گرفت.
تاثیرات و پیامدهای آتش‌بس دوجانبه
آتش‌بس موقت میان حکومت افغانستان و طالبان، پیامدها و نتائجی برای هر دو جانب در پی داشت که در سطور زیر به برخی آن‌ها اشاره شده است:
- حکومت افغانستان با اعلام آتش‌بس و دریافت پاسخ مثبت از سوی طالبان حتی برای سه روز، ثابت ساخت که در سال‌های اخیر گام‌های موثر و عملی را برای صلح در کشور برداشته است.
- اعلام آتش‌بس و سپس تمدید آن از سوی حکومت اعتماد و حمایت افغان‌ها از تلاش‌های صلح رئیس جمهور غنی را بیشتر ساخت.
- اقدام حکومت برای آتش‌بس نشان داد که حکومت افغانستان می‌تواند با ابتکارهای چون اعلام آتش‌بس اخیر، گام‌های موثر را در راستای تامین صلح در کشور بردارد.
- آتش‌بس نشان داد که ادامۀ جنگ در کشور هنوز هم عوامل خارجی دارد و اگر مداخلات و حضور خارجی‌ها در کشور نباشد، افغان‌ها می‌توانند با هم مصالحه نمایند.
- آتش‌بس نشان داد که ادعای وجود بیست گروه مسلح در افغانستان با واقعیت‌های زمینی همخوانی ندارد و این آتش‌بس به جز دو انفجار در ننگرهار که مسؤولیت آنرا گروه داعش به عهده گرفت، در تمام مناطق کشور رعایت گردید. از سوی دیگر، تنها حادثۀ ننگرهار در این سه روز، ثابت ساخت که تمرکز فعالیت‌های گروه داعش نیز در مناطق شرقی به خصوص در ولایت ننگرهار است و در سایر مناطق کشور فعالیت آنچنانی ندارد.
- آتش‌بس نشان داد که برخی اختلافات داخلی گروه طالبان در سه سال اخیر روی صفوف جنگجویان این گروه تاثیری نداشته و این گروه هنوز هم از وحدت و قوت برخوردار است.
- آتش‌بس نشان داد که افغان‌ها در هر دو جانب جنگ، به شدت از جنگ جاری در کشور خسته شده‌اند و قناعت اکثریت مطلق افغان‌ها برای صلح آماده شده است.
- هرچند تمدید نشدن آتش‌بس از سوی طالبان باعث ناخوشنودی مردم گردید، ولی در کل این سه روز امیدواری به یک زنده‌گی صلح‌آمیز و بدون خشونت در کشور را در بین افغان‌ها ایجاد کرد و این سه روز همچنان ثابت ساخت که حمایت مردمی به خصوص تاثیر رسانه‌های اجتماعی در چنین پروسه‌ها و موفق شدن آن، مهم و حیاتی است.
آتش‌بس و مذاکرات صلح
آتش‌بس ظاهرا بدون میانجیگری خارجی‌ها، امیدهای صلح و کنارهم آمدن افغان‌ها را بیش از پیش تقویت کرد و این امیدواری را بیشتر ساخت که افغان‌ها نسبت به هر وقت دیگر به تفاهم بین‌الافغانی نزدیک‌تر شده‌اند.
رعایت آتش‌بس دوجانبه و گشت و گذار افراد طالبان و نیروهای حکومتی در مناطق تحت کنترول یکدیگر در سه روز عید، تحول بزرگی در ایجاد فضای اعتماد میان دو جانب جنگ بود که در راستای آغاز تفاهم و مذاکرات بین‌الافغانی گام مهم و موثر پنداشته می‌شود. در حالیکه شورای عالی صلح نیز گفت که در این روزها تماس‌های با مقام‌های طالبان گرفته شده است.
با وجود حمایت گستردۀ افغان‌ها از آتش‌بس موقت حکومت و طالبان، مخالفت‌هایی نیز در برابر این اقدام حکومت و طالبان بلند شد که نشانگر موانع داخلی در برابر صلح در کشور است. بنابراین، مبارزه با این موانع نیز یکی از گام‌های مهم در راستای تامین صلح در کشور پنداشته می‌شود.
در جانب دیگر، هرچند از گفتگوهای مخفی با طالبان سخن گفته می‌شود، ولی ظاهرا طالبان اراده‌ای برای گفتگو با حکومت افغانستان ندارد و این گروه روی گفتگوهای صلح با امریکا تاکید دارد. به همین دلیل در اعلامیۀ پایانی آتش‌بس، هرگونه گفتگوهای آشکار و مخفی با حکومت افغانستان را رد کرد.
پیشرفتی مهمی که به دلیل رعایت آتش‌بس سه روزه در این مورد دیده شد، از یک‌سو رئیس جمهور افغانستان برای نخستین بار از گفتگو در مورد حضور و نقش نیروهای خارجی در افغانستان سخن زد و از سوی دیگر، وزارت خارجۀ امریکا نیز از اشتراک در گفتگوهای صلح با طالبان خبر داد. جیمز کننگهم سفیر پیشین امریکا در افغانستان نیز در مصاحبه‌ای گفت که امریکا نقش واضحی در افغانستان ایفا می‌کند و به همین دلیل امریکا باید با طالبان گفتگو کند.
گرچند جهت‌های درگیر جنگ افغانستان به شمول طالبان به این نتیجه رسیده‌اند که پافشاری بر راه‌کارهای نظامی هیچ یک از جهت‌ها را پیروز نخواهد کرد و به همین دلیل طالبان نیز در اعلامیه‌های اخیر خود به گونۀ مسلسل از امریکا می‌خواهد تا به گفتگوهای صلح با این گروه حاضر شود، ولی عملا باوجود اینکه در حال حاضر تلفات نیروهای خارجی در جنگ افغانستان به پایین‌ترین حد آن رسیده و جنگ جاری همه‌روزه در هر دو طرف از افغان‌ها قربانی می‌گیرد، طالبان با ادامۀ جنگ جاری در برابر حکومت افغانستان، در پی حاضر شدن امریکا به گفتگوهای صلح با این گروه است و برای تفاهم بین‌الافغانی برنامه‌ی را روی دست ندارد.
بنابراین، هرچند پیشرفت‌هایی برای موفق شدن پروسۀ صلح افغانستان به دلیل آتش‌بس اخیر دیده شد، ولی تا زمانیکه برخورد واقعبینانه از سوی تمام جهت‌های درگیر با پروسۀ صلح صورت نگیرد این پروسه همچنان توفیقی نخواهد داشت.
پایان