انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۸هـ ش و چالش‌های پیشروی آن
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان به تاریخ ۱۰ اسد سال جاری خورشیدی، ۳۱ حمل ۱۳۹۸ هـ ش را زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد. داکتر عبدالبدیع صیاد رئیس کمیسیون مستقل انتخابات در کنفرانس مطبوعاتی‌ای، اظهار داشت که تاریخ مذکور از سوی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان بر بنیاد قانون اساسی و قانون انتخابات، بررسی ابعاد مختلف عملیاتی، مالی، اداری، امنیتي و وضعیت اقلیمی کشور، در مشوره با نمایندگان احزاب سیاسی، فعالان جامعه مدنی و نهاد‌های ناظر انتخابات، تعیین شده است.
تاریخ برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در حالی از سوی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان مشخص می‌گردد که با تأخیر سه سال در انتخابات پارلمانی، هم اکنون مصروف آمادگی‌های برگزاری آن است. با آنکه ۲۰ اکتوبر سال ۲۰۱۸ تاریخ برگزاری انتخابات پارلمانی تعین شده است؛ اما هنوز هم به سبب موجودیت چالش‌های امنیتی، مخالف‌های اجزاب سیاسی و اتهامات موجودیت تقلب و جعل، سرنوشت آن روشن نیست.
در این تحلیل روی انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۸هـ ش، چالش‌های موجود در برابر این پروسه و اینکه حکومت وحدت ملی با چه سرنوشتی روبرو خواهد شد؟ از موضوعاتی اند که مورد بحث خواهیم گرفت.
انتخابات ریاست جمهوری
بر بنیاد مادۀ ۶۱ قانون اساسی افغانستان، رئیس جمهور با کسب اکثریت بیش از پنجاه درصد آرای، رأی دهندگان از طریق رأی گیری آزاد، عمومی، سری و مستقیم انتخاب می‌گردد. وظیفۀ رئیس جمهور در تاریخ اول جوزای سال پنجم، بعد از انتخابات پایان می‌یابد و انتخابات به منظور تعیین رئیس جمهور جدید در خلال مدت سی الی شصت روز، قبل از پایان کار رئیس جمهور برگزار می‌گردد.
حکومت وحدت ملی که در پی نفس‌گیرترین انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۴م روی کار آمد، بالآخره با تمام مشکلات و دار و ندار خویش در آخرین سال دورۀ کاری خویش قرار دارد و مطابق قانون اساسی افغانستان، به تاریخ اول جوزای سال ۱۳۹۸هـ ش به گونۀ رسمی، مدت کاری آن به پایان می‌رسد و نیاز است که با برگزاری انتخابات، رئیس جمهور جدید روی کار آید.
رئیس جمهور غنی در دورۀ ریاست جمهوری کنونی خویش، بارها گفته است که انتخابات ریاست جمهوری مطابق قانون اساسی افغانستان، به وقت تعیین شدۀ آن برگزار خواهد شد. در آخرین مورد نیز رئیس جمهور غنی در پنجمین سمپوزیم ملی زنان، یک بار دیگر تأکید کرد که در اول جوزای سال ۱۳۹۸هـ ش وظیفۀ او به پایان می‌رسد و مطابق قانون اساسی افغانستان، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری یک امر حتمی است.
با این همه در حالی که رئیس جمهور غنی در مورد برگزاری انتخابات پارلمانی نیز همچون بارها تأکید کرده بود؛ اما مردم افغانستان شاهد سه سال تأخیر در برگزاری آن بودند. هرچند با گذشت سه سال تأخیر در برگزاری انتخابات پارلمانی، بالآخره حکومت افغانستان توانست در روزهای نخست سال ۱۳۹۷هـ ش، ۲۸ میزان سال جاری را به حیث تاریخ نهایی برگزاری انتخابات پارلمانی اعلام کند. با آنکه کار عملی تطبیق این پروسه جریان دارد؛ اما در حال حاضر با درنظر داشت وضعیت امنیتی کشور، اختلافات سیاسی میان احزاب و حکومت، موجودیت انتقادها بر میکانیزم برگزاری انتخابات، فساد اداری و جعل در این روند، هنوز هم سرنوشت انتخابات پارلمانی معلوم نیست.
آیا انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد؟
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، تاریخ برگزاری انتخابات آیندۀ ریاست جمهوری را مشخص کرد و حکومت نیز در حالی که کشور از نگاه وضعیت امنیتی، سیاسی و حتی اقتصادی در یک حالتی بدی قرار دارد، از آن استقبال نمود؛ اما پرسش این است که در مدت کمتر از یک سال – در حالی که تا هنوز سرنوشت انتخابات پارلمانی روشن نیست- آیا ممکن خواهد بود که حکومت افغانستان مطابق قانون اساسی کشور، در وقت تعیین شده، انتخابات ریاست جمهوری را انجام دهد؟
در این باره، با در نظر داشت چند نکتۀ ذیل، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸هـ ش به تاریخ ۳۱ ماه حمل، عملاً ممکن به نظر نمی‌رسد:
وضعیت امنیتی: ناامنی یکی از چالش‌های بزرگی در برابر انتخابات آیندۀ ریاست جمهوری افغانستان است. در حال حاضر بر بنیاد گزارش اخیر ادارۀ سیگار، بیش از ۴۲ درصد خاک افغانستان تحت کنترول یا نفوذ مخالفین مسلح دولت افغانستان قرار دارد. از سوی هم با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی، بخصوص در دوسال اخیر، تهدیدات امنیتی از سوی گروه داعش نیز شدت یافته است. این گروه در ماه های اخیر علاوه از ارگان های نظامی، چندین بار ادارات عامه و غیر نظامی، مکاتب و مساجد را نیز هدف حملات خونینی خویش قراردادند. در آخرین حملۀ این گروه که در مرکز ولایت پکتیا در مسجدی بر نماز گزاران صورت گرفت، بیش از۱۲۰ تن در آن کشته و زخمی شدند.
بودجه: با آنکه به گفتۀ کمیسیون انتخابات تا کنون برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آینده، بودجۀ مشخصی در نظر گرفته نشده است؛ اما در زور اعلام رسمی تاریخ برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۸هـ ش، عبدالبدیع صیاد رئیس کمیسیون انتخابات، اظهار داشت که در زمینۀ تمویل بودجه انتخابات خواهان همکاری جامعۀ جهانی و حکومت است.
حکومت افغانستان گفته است که تمام امکاناتی دست داشته خویش را در دسترس کمیسیون مستقل انتخابات قرار خواهد داد. از سوی هم در زمینۀ پرداخت بودجۀ انتخابات ریاست جمهوری هرچند کشورهای کمک کننده وعده سپرده اند که حاضر به پرداخت هزینۀ انتخابات اند؛ اما تأکیدن دارد که آنها باید از حیف و میل شدن این پول ها اطمینان حاصل کنند. در شرایط کنونی این مسئله نیز یکی از مشکلات جدی پنداشته می‌شود، چون هنوز هم یکی از مشکلات اساسی حکومت افغانستان وجود فساد اداری به شمار می‌رود.
سرنوشت انتخابات پارلمانی: چگونگی برگزاری انتخابات پارلمانی، تأثیرات مستقیم بر انتخابات ریاست جمهوری دارد. در حالی احزاب سیاسی کشور حکومت را بر مداخله در کار کمیسیون ها متهم می کند و نیز میکانیزم کنونی برگزاری انتخابات را قبول ندارند، اگر کمیسیون مستقل انتخابات با موجودیت این همه نتواند انتخابات پارلمانی را به وقت تعیین شده و بدون کشمکش‌ها برگزار کند، احتمال زیادی از عدم قادر بودن این کمیسیون در رابطه به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نیز وجود دارد.
نتیجه‌گیری
با در نظر داشت چگونگی برگزاری انتخابات ۲۰۱۴م که بعد از جنجال های طولانی، با تأخیر حدود چهار ماه برگزار شد، تأخیر سه ساله در انتخابات پارلمانی که هم اکنون پروسۀ تطبیق برگزاری آن جریان دارد و مشکلاتی که در فوق ذکر نمودیم، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری به وقت معین آن قابل اجراء نخواهد بود.
رویارویی‌های اخیر برخی احزاب سیاسی و حکومت افغانستان، باعث وخیم شدن اوضاع سیاسی کشور شده است. احزاب سیاسی خواهان تغییر نظام انتخاباتی، لغو روند ثبت نام رأی دهندگان و کارگیری از شیوۀ بایومتریک برای ثبت نام رأی دهندگان اند. اگر وضعیت همچون ادامه پیدا کند و حکومت بالآخره مجور به قبول کردن خواسته های این احزاب شود، برگزاری انتخابات به تاریخ اعلام شده ممکن نخواهد بود، چون پوره کردن این همه خواسته نیاز به وقت و بودجۀ کافی دارد که حکومت افغانستان در این مدت کم، قادر به پوره کردن آن نخواهد شد.
از سوی دیگر مسئله گفتگوهای صلح با طالبان که در این اواخر بیشتر از هر زمانی دیگر گرم تر شده است، در برگزاری و عدم برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آینده، مورد مهمی دیگر پنداشته می شود. چون اگر گفتگوهای صلح با طالبان به شکل کنونی به پیش برود، احتمال آن است که انتخابات ریاست جمهوری آینده به تاریخ اعلام شدۀ کمیسیون مستقل انتخابات، برگزار نگردد و زمان حکومت وحدت ملی تا نتیجۀ گفتگوهای صلح با طالبان تمدید شود؛ اما در صورتی که گفتگوهای صلح به نتیجۀ برسد، احتمال دارد که حکومت موقت اعلام گردد و تلاش فراهم کردن زمینه برای انتخابات صورت گیرد، تا بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، نظامی جدیدی روی کار آید.
علاوه بر این همه، اگر در شرایط امنیتی و سیاسی جاری درکشور، بدون تأمین امنیت و با عدم در نظر داشت مصلحت های سیاسی در کشور، حکومت به خواست و همکاری کشورهای خارجی، انتخابات ریاست جمهوری را بالآخره به یک نوعی سمبولیک برگزار کند، ممکن تجربۀ انتخابات ۲۰۱۴م دوباره در افغانستان تکرار گردد و کشور داخل یک بحران جدی دیگر شود.
پایان