کاستی‌ها و چالش‌های انتخابات ولسی جرگه
انتخابات ولسی جرگۀ افغانستان، هفتۀ گذشته در ۲۸ و ۲۹ میزان سال جاری خورشیدی با وجود تمام چالش‌های امنیتی، به جز دو ولایت، در تمام کشور برگزار گردید و صدها هزار افغان به هدف رأی دادن به کاندید مورد نظر خویش، به پای صندوق‌های رأی رفتند.
رئیس جمهور اشرف غنی پس از پروسۀ رای‌دهی در پیامی از این پروسه و اشتراک مردم ستایش نمود و گفت: «شما از طریق رأی به جهان نشان دادید که خشونت را نمی‌خواهید، شما با تمام قدرت ارادۀ تانرا تمثیل کرده و در برابر زور تسلیم نشدید.»
در انتخابات ولسی جرگه علاوه از تهدیدات امنیتی و تهدید مستقیم طالبان، بی‌نظمی در کار کمیسیون، مداخلۀ زورمندان و انواع مختلف تقلب در مراکز رأی‌دهی، از جمله مشکلاتی این پروسه بودند که مردم و ارگان‌های ناظر بر این پروسه از آن شکایت داشتند.
برگزاری انتخابات ولسی جرگه، چالش‌ها و مشکلات موجود در پروسۀ انتخابات و سیستم رأی‌دهی از مواردی اند که در این تحلیل روی آن پرداخته شده است.
انتخابات دیرهنگام ولسی جرگه
برگزاری انتخابات ولسی جرگه یکی از تعهدات حکومت وحدت ملی بود که با گذشت جنجال‌ها و مخالفت‌های سیاسی زیادی، سر انجام پس از سه سال تأخیر حکومت توانست تا آن را با وجود تمام مشکلات و چالش‌های امنیتی برگزار کند.
به گفتۀ کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، در انتخابات ولسی جرگه به جز ولایت‌های غزنی و قندهار حدود چهار میلیون نفر اشتراک کردند و به ۲۵۷۰ نامزد ولسی جرگه رأی دادند.
انتخابات ولسی جرگه در ولایت غزنی بدلیل تنش‌های سیاسی در رابطه به حوزوی شدن انتخابات و دلایل امنیتی به تعویق افتاد و به گفتۀ کمیسیون انتخابات افغانستان، انتخابات در این ولایت همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد؛ ولی در ولایت قندهار بعد از حمله بر قوماندان امنیه، والی و سایر مقامات این ولایت در مقام این ولایت ـ که در آن جنرال عبدالرازق، قوماندان امنیه و مومن حسین خیل، رئیس امنیت ملی این ولایت کشته شدند ـ برای یک هفته به تعویق افتاده شد.
حامدکرزی رییس جمهور پیشین کشور در گفتگویی با رادیو صدای امریکا گفته است: «وضعیت کنونی افغانستان مناسب انتخابات ولسی جرگه نبود و خوب می‌بود که این انتخابات با انتخابات ریاست جمهوری و یا هم پس از آن برگزار می‌شد.» از سوی دیگر رییس جمهور اشرف غنی برگزاری انتخابات را ستایش کرده و آن را یک گام مهمی در راستای تامین دموکراسی خوانده است. عبدالله عبدالله، رییس اجراییه کشور نیز برگزاری انتخابات ولسی جرگه را یک گامی رو به جلو و موفقیت بزرگ خوانده و افزوده است: «با آنکه بایومتریک شدن رأی دهندگان به منظور شفافیت انتخابات یک گام مثبت است؛ اما نارسایی‌های نیز وجود داشت که حکومت، کمیسیون‌های انتخاباتی، نهادهای ناظر و جامعه جهانی همه مسؤولیت دارند که نارسایی‌های موجود را جبران کنند.»
طالبان دو زور قبل از برگزاری انتخابات با نشر اعلامیه‌ای، آن را یک پروسه و دسیسۀ امریکایی خوانده و مردم را از اشتراک در این پروسه منع کردند؛ اما مردم در ساحات تحت کنترول حکومت با همه تهدیدات و حملات مخالفین در این پروسه اشتراک نمودند و برای کاندیدان مورد نظر خویش رأی دادند.
با آنکه حکومت افغانستان برای تأمین امنیت مردم در پروسۀ انتخابات ۶۶ هزار نظامی را مؤظف کرده بود؛ اما به گفتۀ وزارت امور داخله در روزهای انتخابات ۱۹۲ حادثۀ امنیتی رخ داده که در آن ۳۶ فرد ملکی و نظامی کشته و ۱۲۰ فرد ملکی و نظامی زخمی شده‌اند. از سوی دیگر طالبان ادعا می‌کنند که در مناطق مختلف کشور در روزهای انتخابات بیش از چهارصد حمله را انجام داده که در نتیجۀ آن ده‌ها تن کشته و زخمی شده شده‌اند.
بی‌نظمی و انواع تقلب در انتخابات
با آنکه انتخابات ولسی جرگه حدود سه سال به تأخیر برگزار شد، اما باز هم همراه با بی‌نظمی و انواع گوناگون تقلب بود. در دو زور انتخابات ولسی جرگه بیش از ۵۰۰۰ هزار شکایت در کمیسیون شکایات انتخاباتی به ثبت رسیده است و این خود نشان دهندۀ وجود فساد و تقلب گسترده در این پروسه می‌باشد.
در مورد بی‌نظمی و مشکلات موجود در روزهای رأی‌دهی چند مورد عمدۀ ذیل قابل ذکر است:
- دیر باز شدن شماری از مراکز رأی‌دهی؛ با آنکه رئیس جمهور غنی در اولین روز انتخابات، ساعت هفت صبح بگونۀ رسمی رأی داد و پروسۀ رأی‌دهی انتخابات ولسی جرگه را آغاز کرد؛ اما در کابل و برخی دیگر ولایات کشور، شماری از مراکز رأی‌دهی با تأخیر ۴ و ۵ ساعته باز شدند که باعث ساعت‌ها انتظار مردم شد. بدلیل همین تأخیر، کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرد، مراکزی که تا ساعت یک بعد از ظهر در زور نخست رأی‌دهی باز نشده‌اند برای روز دوم نیز پروسۀ رای‌دهی در آن مراکز ادامه خواهد داشت.
- بی‌نظمی در مدیریت کارمندان کمیسیون؛ عدم مدیریت درست پروسه از سوی کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات باعث شد که لیست‌های رأی‌دهی یک ولایت به ولایت دیگر یا یک مرکز به مرکز دیگر انتقال شود. بر اساس برخی گزارش‌های رسانه‌ها در روز نخست انتخابات، لیست رأی دهندکان ولایت بامیان به هرات ارسال شده بود، همچنان در بسیاری مراکز رأی‌دهی نام‌های افرادی که قبلاً در همان مراکز ثبت نام کرده شده بودند در لیست رأی دهنده گان وجود نداشت که بدلیل آن شماری از مردم رأی دادن نیز محروم شدند. علاوه بر این، عدم کارکرد ماشین‌های بایومتریک و یا هم نبود توانایی استفاده از این ماشین‌ها در کارمندان کمیسیون انتخابات، یکی دیگر از مواردی بود که این پروسه را با مشکلات مواجه کرده بود.
- مداخلۀ زورمندان و انواع تقلب در پروسۀ انتخابات؛ مداخلۀ زورمندان در هنگام رأی‌دهی یکی از چالش‌های دیگر در برابر این پروسه بود. کمیسیون مستقل انتخابات خود می پذیرد که شماری از افراد زورمند در پروسۀ انتخابات دخالت کردند و نیز برخی صندوق‌های رأی‌گیری توسط آنان شکسته شده‌اند.
بر بنیاد گزارش‌های رسانه‌ها نیز دیده می‌‌شود که در برخی مراکز رأی‌دهی بخصوص در ولایات کشور، روزمندان و برخی قوماندانان محلی نظامی در روند رأی‌دهی مداخله کرده و به نفع افراد مورد نظر خویش صندوق‌های رأی را پر کردند.
نتیجه‌گیری
هرچند بی‌اعتمادی گسترده در مورد برگزار شدن این انتخابات به دلیل عدم مساعد بودن وضعیت کشور برای اجرای این پروسه و مخالفت گستردۀ احزاب سیاسی با نزدیک شدن انتخابات، حتی الی روز انتخابات نیز وجود داشت؛ اما انتقادهای وسیعی به سطح ملی و بین‌المللی به دلیل تمدید ولسی جرگه به مدت سه سال غیرقانونی و عوامل دیگر حکومت افغانستان را ناگزیر ساخته بود تا این انتخابات را با همه کاستی‌ها، تهدیدها و چالش‌ها انجام دهد.
با آنکه ناامنی و عدم حاکمیت دولت بر تمام جغرافیای کشور، باعث شد که انتخابات ولسی جرگه افغانستان بگونۀ سرتاسری و همه‌شمول برگزاد نشود؛ اما در مناطق تحت کنترول دولت افغانستان با تمام مشکلات و تهدیدات امنیتی مردم در انتخابات اشتراک نمودند و به افراد مورد نظر خویش رأی دادند. بخصوص در روزهای رأی‌دهی، از همان آغاز پروسۀ رأی‌دهی به شمول پایتخت در بسیاری مناطق دیگر کشور مخالفین مسلح دولت بر مراکز رأی‌دهی حمله نمودند و تنها در شهر کابل چندین انفجار صورت گرفت که در نتیجۀ آن ده‌ها فرد ملکی کشته و زخمی شدند.
با توجه به این وضعیت، تلفات ده‌ها فرد ملکی در جریان پروسۀ رای‌دهی و رفتن مردم به پای صندوق‌های رای، با قبول کردن تهدیدهای کشته شدن، ایجاب می‌کند که برای تامین شفافیت و عدالت در بررسی تقلبات، کارهای لازم و موثر صورت گیرد و به آرای مردم احترام گذاشته شود. هزارها شکایتی که در رابطه به تخطی‌ها و تقلب در روند رأی‌دهی به کمیسیون شکایات انتخاباتی رسیده است، بگونۀ بی‌طرفانه و واقع‌بینانه مورد بررسی قرار بگیرد.
بنابراین، اگر کمیسیون‌های انتخاباتی بخصوص کمیسیون شکایات انتخاباتی با در نظر داشت تمام شکایات موجود در رابطه به تقلب، بی‌نظمی و مداخلۀ زورمندان در پروسۀ رأی‌دهی، آرای پاک و ناپاک را از هم جدا نکند و بشکل سلیقوی با این قضیه برخورد کند، از یک‌سو مشروعیت این انتخابات زیر سوال خواهد رفت و احتمال جنجالی شدن آن وجود خواهد داشت و از جانب دیگر به اعتماد موجود مردم افغانستان بر پروسه‌های انتخابات عمیقا تاثیر منفی خواهد گذاشت.
پایان