تحلیل هفته-شماره: 34 (از 25 31 جوزا 1392 هـ ش)
تحلیل هفته
این نشریه مجموعه از تحلیل واقعات مهم در طول یک هفته است که توسط مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی جهت تحلیل وضعیت سیاسی، امنیتی و اقتصادی كشور تهیه و نشر میگردد تا نهاد ها و مراجع مختلف از آن مستفید گردند.
افغانستان در هفته که گذشت
گشایش دفتر طالبان در قطر از موضوعات مهم این هفته به شمار میرود. عدۀ از تحلیل گران افغان به این نظر هستند که گشایش دفتر طالبان در قطر یک اقدام بجا و به وقت بوده که از طریق این آدرس، همه اطراف میتوانند با قیادت طالبان تماس برقرار نمایند و ازین طریق، پروسۀ صلح را به سوی بهبودی بکشانند. این تحلیل گران به این نظر هستند که جنگ جاری در افغانستان از سوی دو طرف سازماندهی می‌شود؛ نیروهای ناتو به رهبری ایالات متحدۀ آمریکا و جنبش طالبان. حالا دفتر قطر در نتیجۀ توافق میان این دو طرف گشایش یافته است.
گشایش دفتر قطر، گام مهم به سوی صلح
سرانجام نماینده‌های طالبان مستقر در کشور خلیجی قطر، توانستند که دفتر سیاسی‌ای را به‌نام “دفتر سیاسی امارت اسلامی افغانستان” روز سه شنبۀ هفتۀ گذشته به تاریخ 18جون 2013م برابر 28 جوزای 1392ش ساعت 6:30عصر به‌وقت افغانستان باز نمایند.
در مراسم گشایش این دفتر معاون وزارت خارجۀ حکومت قطر نیز اشتراک ورزیده بود. در این روز، دو رویداد مهمی برای افغانستان واقع شد. پایان انتقال امنیتی از نیروهای ناتو به نیروهای خارجی و گشایش دفتر سیاسی طالبان در قطر. رئیس جمهور کرزی از آغاز مذاکرات میان نماینده‌های طالبان و آمریکا از اوایل سال 2012م مخالف بود.
آقای کرزی در این مخالفت تنها نبود. پاکستان، سعودی و حکومت کرزی با دفتر قطر موافق نبودند. هنگامی‌که نماینده‌های طالبان به قطر مواصلت ورزیدند، کرزی شارژدآفییر افغانستان را به رسم احتجاج از قطر فراخواند. اما این مخالفت‌ها به جایی نرسید. جنگ میان آمریکا و طالبان در افغانستان به بن‌بست رسیده بود، آمریکا مجبور بود که باید روی گزینۀ گفت‌وگو غور کند. بنا بر این آمریکا بیشتر از هر کشوری دیگر، از این دفتر حمایت کرد.
داكتر عبدالباقی امین، رئیس مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی درین مورد، چنین ابراز نظر نمودند:
گشایش دفتر طالبان را در قطر یك اقدام به جا و به وقت میدانم. به این ضرورت است تا طالبان دارای مكانی باشند و در آنجا اظهار نظر های داشته باشند و سائر اطراف نیز به آن رسیدگی نمایند. وقتی از صلح صحبت شود و مكانی برای انجام گفتگو و تماس ها موجود نباشد، چگونه میتوانیم به صلح برسیم. پس یكی از نقاط مثبت گشایش این دفتر این است كه از طریق آن همه اطراف میتوانند با قیادت طالبان تماس برقرار نموده و به آنها رسیدگی نمایند. قبلاً حكومت با افراد مختلف طالبان در مكان های مختلف تماس برقرار می نمودند و تلاش برای تفاهم صورت میگرفت كه هرگز برای پروسۀ صلح مفید نبود. همه اطراف باید بدانند كه موجودیت این چنین دفتر برای طالبان كه میتواند نمایندگی از این حركت نماید، در صورت كه موانع ایجاد نشود برای پروسۀ صلح مفید است.
نقطۀ مهم این است كه همه اطراف [مؤثر در قضیۀ افغانستان] باید تلاش نمایند تا جهت ختم جنگ در افغانستان، برآورده شدن خواستۀ مردم افغانستان یعنی خروج نیروهای خارجی و از بین بردن خوف درگیری جنگ داخلی بعد از خروج نیروهای خارجی، زمینه های تفاهم هرچه بیشتر مساعد سازند. به نظر من این زمینه به میان خواهد آمد تا مردم بتوانند در یك فضای آرام زندگی نمایند و افغانها مسائل مهم سیاسی را از طریق تفاهم باهم حل نمایند.
امیدوار هستیم حكومت پاكستان بدون اینكه اهداف سیاسی خویش را دنبال بكند، نیز در ختم جنگ در افغانستان كمك نماید و حكومت افغانستان نیز موافقه نماید تا تفاهم صورت بگیرد و جنگ ختم شود چون مردم افغانستان به آن ضرورت دارد. خواستۀ من از همه قیادت ها و جناح های سیاسی این است كه از منافع تنگ خویش بگذرند و بخاطر افغانستان آنرا زیر پا بنهند تا افغانها به یك آرامش دست بیابند.
محترم ذاکر جلالی، یکی از تحلیل گران افغان میگوید:
حکومت آقای کرزی روی مذاکرات میان نماینده‌های طالبان و شورای عالی صلح تأکید می‌ورزد. اما طالبان شورای صلح را بخشی از نظام می‌داند و حاضر نیستند با این شورا گفت‌وگو نمایند. از سوی دیگر، طالبان با حکومت رئیس‌جمهور کرزی هرنوع گفت‌وگو را رد می‌کنند. طالبان به این باور اند که آقای کرزی نمی‌تواند روی مسایل اساسی افغانستان با طالبان گفت‌وگو کند.
هفته‌ای گذشته، جان کری، وزیر امور خارجۀ ایالات متحده با رئیس‌جمهور کرزی روی گشایش دفتر سیاسی طالبان صحبت تیلیفونی یک ساعته داشت. کرزی روی نقش حکومت‌اش تأکید ورزید و با گشایش این دفتر مخالفت نمود ولی آقای کری به کرزی خاطرنشان ساخت که دفتر طالبان گشایش خواهد یافت. این برخورد جان کری از سوی برخی مقامات حکومت طوری تلقی شد که کری از آدرس طالبان صحبت می‌کرد. ولی جان کری به حیث وزیر خارجه آمریکا با در نظرداشت منافع ملی کشورش مجبوریت‌های دارد که وادار اش می‌سازد تا با طالبان به گفت‌وگو بپردازد. آخرین تلاش مخالفت آقای کرزی با این دفتر به تعلیق درآوردن گفت‌وگوی نماینده‌هایش روی امضای سند همکاری‌های امنیتی است. منابع دولتی گفت که از (29) جوزا، مذاکرات روی امضای قرارداد امنیتی که طی چند روز دور چهارم آن آغاز شده بود، بنا به دلایل خاص به تعلیق در آمده است.
منبع گفته بود که روند مذاکره از طرف افغانستان به دلیل “تناقضات میان گفتار و عمل امریکا در روند صلح” به تعلیق افتاد.
شواری امنیت ملی کشور در اعلامیه خبری گفته بود دور چهارم مذاکرات میان هیات های جمهوری اسلامی افغانستان و ایالات متحده امریکا روی “قرارداد امنیتی” میان دو کشور که فعلاً در کابل جریان دارد، به دلیل تناقضات میان گفتار و عمل ایالات متحده امریکا در رابطه با روند صلح، از جانب افغانستان به تعلیق درآورده شد.
مذاکرات میان “دو جانب عمده” میتواند باعث صلح شود
واضح است که جنگ جاری در افغانستان از سوی دو طرف سازماندهی می‌شود؛ نیروهای ناتو به رهبری ایالات متحدۀ آمریکا و جنبش طالبان. حالا دفتر قطر در نتیجۀ توافق میان این دو جانب گشایش یافته است. آمریکا بر وجود طالبان در عمل اعتراف کرده است و نصب لوحۀ “امارت اسلامی افغانستان” و برافراشتن بیرق سفید طالبان بر فراز این دفتر نشانگر اینست که طالبان به حکومتِ به‌رهبری حامد کرزی به کوچکترین امتیاز قایل نیستند. بنا بر این، تأکید آقای کرزی و سخنگوی شورای عالی صلح همین است که باید روند مذاکرات تحت رهبری حکومت کرزی و از چاینل شورای عالی صلح صورت گیرد. آقای اسماعیل قاسمیار، سخنگوی شورای عالی صلح به روز پنجشنبه گفت: “هیات شورای عالی صلح تا زمانی که تمام “شرایط و خواسته های برحق” دولت افغانستان عملی نشود، حاضر به تجدید نظر نیست”. وزیر امور خارجۀ ایالات متحدۀ آمریکا در واکنش به مخالفت‌های حکومت افغانستان گفت که لوحۀ “امارت اسلامی افغانستان” و بیرق سفید طالبان پایین خواهد شد. طالبان تا ایندم (پنجشنبه) در این مورد ابراز نظر نکرده‌اند. اما طالبان، با درنظرداشت مواقف گذشتۀ شان هرگز حاضر به پذیرش این شرایط نخواهند شد.
دفتر سیاسی طالبان در قطر پس از دوازده سال یک آدرس خوبی برای طالبان بدست داد. از این طریق می‌شود که روشنفکران و صاحب نظران سیاسی افغان و جهت‌های سیاسی با طالبان به گفت‌وگو بپردازند. مخالفتِ آقای کرزی با این دفتر سودی نخواهد داشت. طالبان به‌جز حکومت آقای کرزی، با تمامی جهت‌های سیاسی افغانستان حاضر به گفت‌وگو هستند. بنا براین، گفت‌وگو با دیگر جهت‌ها نیز میتواند تأثیرات مثبتی بر فرایند سیاسی افغانستان داشته باشد.
پیروزی حسن روحانی در انتخابات ایران و اثرات آن بر منطقه و افغانستان!
احمد ضیاء رحیمزی
نتایج انتخابات اخیر ریاست جمهوری در ایران از چند دیدگاه باعث تعجب مردم چه در ایران و چه در جهان بیرونی گردید، پیروزی حسن روحانی در این انتخابات که کمتر گمان میرفت بتواند در سانسور گستردۀ نظام ایرانی پیروزی را در مقابل مخملباف و سعید جلیلی بدست بیاورد، نشان می دهد که این انتخابات و نتایج بدست آمدۀ آن به حدی بودند که بتوانند باعث تعجب حلقات سیاسی در ایران و خارج از ایران گردند.
چنانچه حسن روحانی پس از برنده شدن در انتخابات در اولین صحبت رسانه یی خود به صراحت ابراز داشت که تلاش دارد تحریم های وضع شده بر ایران از جانب غرب را کاهش دهد و زمینۀ گفتگو و مذاکره بین ایران و غرب را مساعد سازد.
همچنان عکس العمل های مقامات کاخ سفید و سایر سردمداران غرب در مورد پیروزی حسن روحانی نشان میدهند که این کشورها نیز دلچسپی دارند با استفاده از برنده شدن یک شخصیت میانه رو، در انتخابات ایران باب مذاکره و گفتگو را با آن کشور به خصوص در مورد دوسیۀ انرژی اتومی ایران بگشایند.
از جانب دیگر با توجه به سوابق سیاسی و دیپلوماتیکی حسن روحانی از آغاز انقلاب اسلامی ایران گرفته تا حال که در دستگاۀ دولتی آن کشور در پٌست های بلند رتبۀ دولتی ایفای وظیفه نموده است و با توجه به این که آقای حسن روحانی در این انتخابات که منجر به پیروزی و کسب مقام ریاست جمهوری ایران توسط وی شد، نمایندۀ هر دو جناح درگیر سیاسی در ایران یعنی اصلاح طلبان و اصول گرایان بود، چنان می نماید که موصوف با بینش و درک عمیق سیاسی از سیاست های منطقه و جهان به حل مشکلات خود با غرب و سایر کشورهای بپردازد که در وضع تحریم های اقتصادی علیۀ ایران دست بالایی دارند.
به همین گونه در واکنش ها و عکس العمل های رهبران غرب که در مورد پیروزی آقای حسن روحانی ابراز داشته اند نیز نشانه های از انعطاف پذیری و نرم خویی آنها در قبال ایران دیده می شود، چنانچه دنیس مک دانا، مسئول دفتر باراک اوباما، رئیس جمهورامریکا، در گفتگویی با شبکۀ تلویزیونی امریکایی (سی بی اس)، انتخاب حسن روحانی، به عنوان رِئیس جمهور جدید ایران را “نشانۀ امیدوار کننده” خوانده است.
مسؤل دفتر رئیس جمهور امریکا در این اظهاراتش که نشان دهندۀ توجه سیاسیون امریکا به قضایای ایران است همچنان اظهار داشت که در صورتی که ایران نشان دهد که برنامۀ هسته ای آن کشور صلح آمیز است، می تواند ما را “شریک” خود بیابد.
همچنان جان کری، وزیر امور خارجۀ امریکا نیز در عکس العمل خود راجع به پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، ابراز امیدواری کرده بود که ایران با محترم شمردن تعهدات بین المللی اش به رفع “نگرانی‌های جامعه جهانی” از برنامه هسته ای آن کشور کمک کند.
به این گونه مشاهده می شود که غرب نیز پیروزی حسن روحانی در این انتخابات را با دید محتاطانه بررسی می کند ولی چنان می نماید که امریکا و در مجموع غرب امیدوار است تا اگر بتواند با حکومت جدید ایران به رهبری حسن روحانی، از در صلح و مذاکره به پیش برود، چون طبیعی است که غرب و امریکا با همه نیرو و توان سیاسی و نظامی در جهان امروزی نمی توانند اثر و نفوذ ایران در منطقه و حتی جهان را نادیده بگیرند.
ازجانب ایران نیز چنان می نماید که در این زمینه چراغ های سبزی داده شده و از ظاهر قضیه این گونه پیداست که شاید حکومت جدید ایران به رهبری حسن روحانی نیز دلچسپی داشته باشد تا شدت تحریم های کمرشکن اقتصادی را که طی سالیان گذشته و در زمان احمدی نژاد بر این کشور از جانب امریکا و کشورهای غربی وضع شده را ولو به شکل تدریجی اندکی کاهش دهد.
به گزارش رسانه ها حسن روحانی در نخستین کنفرانس خبری پس از اعلان پیروزی وی در انتخابات ریاست جمهوری، ضمن اشاره به پالیسی ها و سیاست های حکومت آیندۀ خویش در مورد برنامه انرژی اتومی این کشور گفت که هرچند این پروسه کاملاً شفاف است ولی وی و تیم حاکمش تلاش خواهند کرد تا این پروسه را هرچه بیشتر شفاف سازند.
و اما پیروزی حسن روحانی و افغانستان:
به نظر تحلیل گران مسایل سیاسی و خارجی هرچند سیاست های بزرگ در کشورهای چون ایران و پاکستان و به خصوص سیاست خارجی این گونه کشورها در مسایل متنازع چون افغانستان بیشتر ثابت می باشند و با تغییر و تحول در چهره های افراد شاید تغییر زیادی در آن پدید نیاید ولی به هر صورت کاهش تنش ها بین امریکا و ایران می تواند روی روابط افغانستان و ایران نیز تأثیر خود را داشته باشد.
حال اگر پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، بتواند در راستای کاهش تنش های موجود سیاسی و اقتصادی بین غرب و ایران نقش داشته باشد، می تواند تاثیری بر روابط این دو کشور که هر چند در ظاهر امر، روند خوبی دارد نیز داشته باشد.
همچنان تحلیل گران مسایل سیاسی به این نکته نیز توجه دارند که همزمان با اعلان پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، رئیس جمهور حامد کرزی اولین رئیس جمهور کشورهای دنیا بود که با ارسال پیامی عنوانی وی ضمن تبریک گفتن این پیروزی اظهار امیدواری کرد که روابط دو کشور پس از این بیشتر گسترش یابد.
به عین ترتیب جانان موسی زی سخنگوی وزارت خارجه افغانستان نیز با توجه به پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران میگوید افغانستان امیدوار است مشکل ایران با غرب از راه مذاکره حل شود و این سخن موسی زی دال بر همین است که نقش اساسی در روابط بین افغانستان و ایران را روابط ایران با غرب و به خصوص امریکا تشکیل میدهد واین همان حقیقتی است که مردم و سیاسیون آزاد اندیش افغان همیشه روی آن تاکید داشته اند و گفته اند که افغانستان میدان جنگ منافع کشورهای همسایه، منطقه و جهان است و اگر این جنگ ها خاتمه یابند، وضعیت صلح و امنیت در افغانستان نیز بهبود خواهد یافت.
چنانچه شاهد هستیم که دولت ایران طی یاز ده سال گذشته همیشه از حضور نیروهای امریکایی در افغانستان انتقاد کرده و بارها مقامات این کشور و حتی دکتور محمود احمدی نژاد رئیس جمهور بر حال ایران افغانستان را “اشغال شده”، خوانده اند. نیروهای بین‌المللی نیز در افغانستان بارها ایران را متهم به حمایت و تقویت مخالفان مسلح در افغانستان کردند.
تنش میان ایران و آمریکا همیشه برای افغانستان مشکل‌زا بوده است.
هر چند سخنگوی وزارت خارجه افغانستان نیز به این نتجیه رسیده است که مشکلات غرب و ایران مانع روابط ایران و افغانستان به شکل احسن آن گردیده است، و خواهان حل و فصل موضوعات مورد مناقشۀ ایران و غرب از راه گردیده است، اما با آن هم نمی توان به بهبود قابل ملاحظه ای در روابط بین افغانستان و ایران پس از برنده شدن حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری این کشور گردیم، چون همان گونه که برخی کارشناسان ارشد مسایل سیاسی استدلال می کنند از یک جانب تا حال خروج نیروهای امریکایی و غربی از افغانستان و سرنوشت جنگ این کشورها در افغانستان روشن نیست و از جانبی هم به قول برخی کارشناسان امور، سیاست های ایران و پاکستان در مسایل مهم و استراتیژیک این کشورها و از جمله در مورد روابط شان با افغانستان از چشمه سار “سپاه پاسداران ایران” و شبکه “آی ایس آی پاکستان” آب می خورند.
به این ترتیب باید منتظر شد و دید که آینده در مورد سیاست های حکومت حسن روحانی در ایران در مورد افغانستان به کدام سو در حرکت خواهد افتاد؟
پایان