تحلیلی روی کمبود انرژی برق در افغانستان
عکاشه نثار: همکار تحقیق در مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی CSRS
انرژی برق يکی از نيازهای اوليه واساسي زندگی امروزی است و بدون آن، پيشرفت هاي کنونی جهان در عرصه هاي تکنالوژی، ايجاد فابريکه های بزرگ صنعتی و سرويس هاي اطلاع رسانی، بوجود نمی آمد. برق آنقدر با زندگي انسانها یکجا شده است که تصور زندگی بدون برق، شايد براي خيلی از مردم جهان، يک امر محال باشد. اما در افغانستان متاسفانه هنوز ما از اين نعمت بزرگ بطور دايم برخوردار نمی باشیم، حتي امروزه در گوشه هاي از کشور، مي توان جاهاي را يافت که انرژي برق هنوز در زندگي انسانها راه نيافته است و هنوز هم از وسایل سادهٔ روشنایی برای آوردن نور و روشنایی در خانه های خود استفاده می کنند.
در این وضعیت با وجود مشکلات از هر جانب کشور ما را احاطه کرده است بازهم؛ بسیاری از مردم افغانستان در سطح مرکز و ولایات اکنون از اهمیت انرژی برق در زندگی شان آگاه شده اند، و میدانند بدون برق امکان استفاده از تکنالوژی و آموزش بهتر وجود ندارد، از این بابت در نگرانی به سر میبرند. مسایل کوچک و بزرگ روزانه افراد با این کالای خدماتی گره خورده است، بدون برق امکان آن موجود نمی باشد که کارخانه های کوچک و بزرگ صنعتی را اندازی گردد، بدون برق امکان ندارد زراعت میکانیزه شود، تولیدات لبنی نگهداری شده و به فروش رسد،… تمام از این ها بیانگر بوده که کمبود برق یکی از عمده ترین موانع برای رونق اقتصاد کشور و نآرامی خانواده ها میباشد.
اهمیت برق برای اقتصاد کشور و زندگی شهروندان
در دنیا معاصر نقش برق بالاتر از همه کالا های مصرفی میباشد، در وسایل خانگی و حتی صنعت های پیشرفته جایگاه خاص خود را دارد، و در پهلوی آن اهمیت برق در این روز ها به گونه ای است که یکی از ستون های امنیتی هر کشور را تشکیل میدهد، چرا که بنیاد کار کرد امنیتی، اطلاعاتی، اقتصادی و سیاسی دولت ها و در نتیجه کشور ها بر این کالای نادیدنی اما ضروری استوار است.
ولی در کشور ما افغانستان با وجود دانستن اهمیت برق، مردم حتی در کار های عام نمی توانند از برق استفاده کنند و در پهلوی تمام مشکلات از قطع برق نیز رنج میبرند.
شرکت برشنا قسمیکه در اعلامیه بیان کردند که افغانستان برای رفع نیازمندی برق سالانه اش از ایران، ازبکستان، ترکمنستان و تاجکستان حدود هزار میگاوات برق میخرد، که ۲۷۰ تا ۳۲۰ میلیون دالر برایش هزینه می نمایند، اگر با این مقدار پول را روی بند های خود سرمایه گذار نماییم بدون شک سال آینده آن این ۳۲۰ میلیون دالر میشود که دولت روی پروژه های دیگر سرمایه گذاری نمایند و پول که از این بند ها بدست می آید دوباره به دولت میرسد و سبب افزایش درآمد دولت میشود، و کشور را از وابسته گی به همسایگان بیرون می نماید.
همچنان بودن برق کشور تاثیر روی جلوگیری از آلوده گی هم دارد، قسمیکه در گزارشی که یک نهاد هواشناسی امریکایی در سال گذشته به نام «Air Visual» در رده بندی خود از میزان آلودگی هوا داشت، از کابل به نام آلوده ترین شهر جهان نام برده شده بود. دلیل این آلوده گی استفاده بی رویه از جنراتور ها، دود موتر های فرسوده و دودحمام و ذغال سنگ… میباشد. بهترین راهکار ایجاد پایگاه تولید انرژی بصورت آبی، بادی و خورشیدی میباشد[1].
اداره تحقیقی ویژه برای باسازی افغانستان [2](SIGAR) در آخرین گزارش خود به کانگرس ایالات متحده امریکا گفته است، که پس از امنیت برق اولویت دوم برای مردم افغانستان است. در بخش اول این گزارش که زیر عنوان «کشاکش برق، برق رسانی برای افغانستان» نوشته شده، یادآوری شده است که افغانستان پایین ترین نرخ برق رسانی را در جهان دارد و در این کشور از ۳ تن، ۱ تن به شبکه برق وصل است[3].
افغانستان چگونه می تواند از ناحیهء برق خود کفاء شود؟
طبق گزارشات افغانستان ظرفیت تولید ۳۱۰ هزار میگاوات برق را از منابع گوناگون داخلی دارد، از میان ۳۱۰ هزار میگاوات ظرفیت موجود تولید انرژی برق در کشور، ۲۳ هزار میگاوات از منابع آب، ۲۰۰ هزار میگاوات برق از آفتاب و بیش از ۶۸ هزار میگاوات برق از از منابع بادی در کشور تولید شده می تواند. برق یک وسیلهٔ است توسط آن کشور میتواند به خود کفای قابل توجه برسد، واقعیت اگر افغانستان بتواند انرژی مورد ضرورت خود را از بند های آب گردان خود مانند: بند نغلو، بند ماهی پر، بند سروبی، بند کجکی و هریود با درنظرداشت سد سازی و با نظر گرفتن قوانین بین المللی آب تأمین کند هم می تواند برای خود برق تولید کند و هم اقتصاد کشور را رونق یابد، و اگر در کشور پایگاه های تولیدات برق بصورت آبی، خورشیدی و بادی ساخته شود تعداد زیاد از مردم صاحب شغل میشوند، شغل این شهروندان تغیرات در نرخ بیکاری رو نما نموده و چرخه اقتصادی کشور را رو به رشد سوق میدهد.
ولی با آن هم افغانستان با بزرگ ترین منابع تولید برق در منطقه متکی به برق وارداتی از کشور های همسایه است، اکنون ۷۰ درصد انرژی برق مصرفی کشور وارداتی است و تنها ۳۰ درصد آن از منابع داخلی تولید میشود[4].
افغانستان بصورت مجموع ۲۰۰۰ میگاوات انرژی برق ضرورت دارد، به گفتهٔ مسوولان شرکت برشنا، مصرف حد اعظمی برق کابل در روز های تابستان، تا ۳۳۸ میگاوات برق میرسد که از جمله ۳۰۰ میگاوات آن را برق وارداتی تشکیل میدهد و در حدود ۳۸ میگاوات دیگر آن از مجموع ۸۸ میگاوات برق، از بند نغلو و سروبی می باشد، اما در فصل زمستان کابل به بیش از ۵۰۰ میگاوات برق نیاز دارد[5].
دولت با وجود که هزینه هنگفت را برای وارد نمودن برق پرداخت می نماید، در ۱۷ سال گذشته افغانستان طی گزارشات ارایه شده ۸۰۰ میلیون دالر برای انتقال برق از کشور های آسایی میانه به کشور هزینه کرده است، ولی نـتــها ضرر اقتصادی و وابسته گی را متحمل گردیده است، بلکه همچنان شهروندان کشور نه تنها مناطق دور دست و روستایی بلکه پایتخت همچنان با مشکل سراسری کمبود برق مواجه میباشند، در حال حاضر تنها در حدود ۳۵ درصد از شهروندان افغانستان به برق دسترسی دارند[6].
راه بیرون رفت از معضلهء کمبود برق:
یکی از دلایل شادمانی خانه های ما امروزه روشنایی خانه های ما با انرژی برق می باشد، نیاز شهر کابل، پایتخت افغاسنتان در سال ۲۰۰۳میلادی حدود ۱۲۰ میگاوات برق برآورد شده بود ولی در آن زمان ۷۰ میگاوات برق در داخل کشور تولید می گردید. میزان تولید و نیازمندی برق در شهر بیشتر موازی به هم بوده، با بیشرفت زمان و توسعه شهر ها، نیاز به انرژی رشد صعودی یافت ولی منابع تأمین آن همچنان محدود باقی ماند. از آن زمان الی امروز دولت طرح مخلتف برای کاهش و از بین بردن این معضله ارایه نموده است ولی اکثریت بدون اقدام عملی صرف روی گفتار و کاغذ باقی گردید.
افغانستان به شدت به برق وارداتی متکی است، ناامنی و عدم مدیریت درست مسوولین دولتی تامین انرژی برق را به چالش مواجه نموده است. علاوه بر آن پایه های برق چندین بار توسط گروه های مخالف و باج گیران قطع شده است. کمبود برق در کشور بیشتر از هر زمان در فصل زمستان بیشتر میگردد، سخنگوی وزارت انرژی و آب علت آن را در استفاده عدم متوازن وسایل برقی عنوان می نماید، ولی رفت آمد ها و نبود برق یک امر همیشه گی بوده و موارد فوق سبب شده که قطع برق در افغانستان به یک امر معمول تبدیل گردد. و مردم شکایت و انتقادات همیشه گی از آن داشته باشند.
نبود برق سبب سست شدن روند کار صنعت کاران و کسبه کاران میگردد، دانش آموزان از طرف شب نمی توانند به راحتی درس بخوانند… به همین قسم عام مردم در حد موقعیت خود از نبود انرژی برق در زندگی روزمره رنج میبرند.
برای رفع معضله کمبود انرژی برق نیاز به این است کشور خود کفا گردد، برای قصیرالمدت شاید این امر بصورت گران رونماه گردد ولی برای طویل المدت سبب تغیرات واقعی و بنیادی میگردد. و برای تغیرات بینادی و زیر بنایی اولین مقدمه امنیت و صلح میباشد تا باشد احزاب و گروها در کنار هم بتوانند دشمنان واقعی کشور را شناسایی نمایند و برای حفظ امنیت تلاش گردد، فسادکاران و طمع جویان شناسایی شوند، چون وضعیت هرج و مرج فعلی سبب می گردد فرصت ها از دست رفته و تلاش ها بی نتیجه باشند. وابسته گی ما با کشور های همسایه ادامه خواهد داشت، کشور ها هم با نظرداشت به مصلحت خود هر گونه مساعد باشد با ما معامله خواهند کرد. هزینه را که ما میتوانیم به روی زیر بنا های خود سرمایگذاری نمایم مجبورا به دسترسی دیگران قرار دهیم.
تاریخ پیشرفت تمدن ها و کشور ها ثابت کرده است، که یک نسل باید فداکار باشد تا چند نسل آینده آنها در رفاه و آسایش بسر برند. در اوضاع امروزی کشور افغانستان نیازمند است که از خواسته ها ومصلحت های فردی افراد بگذرد، روی اتحاد و امنیت سراسری کشور توجه گردد، و روی تولیدات داخلی و صنعت کشور طرح عملی ارایه گردیده و از داشته های داخلی کشور اکثریت استفاده صورت گیرد. تمام این امور سبب افزایش خط اقتصادی کشور گردیده و کشوری که از لحاظ اقتصادی وابسته نباشد میتواند مستقلانه در جهان موضع گیرد.
منابع:
[1] https://8am.af/afghanistan-is-country-with-lots-of-energy./
[2] https://www.sigar.mil/quarterlyreports/dari/index.aspx?SSR=6&SubSSR=26&WP=Overvie
[3] http://dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=137105
[4] https://tolonews.com/fa/business
[5] http://www.jomhornews.com/fa/news/112455/
[6] https://www.irna.ir/amp/83968748