فرآیند صلح؛ با پاکستان یا بدون پاکستان؟
ذاكر جلالی
محمد یونس‌قانونی، عضوی مجلس نمایندگان افغانستان و از اعضای رهبری اپوزیسیون حکومت افغانستان به نام “ائتلاف ملی” به روز چهارشنبه از روند جاری صلح انتقاد کرد و گفت که طالبان ابزار دست پاکستان است و تازمانی که جامعه جهانی بر اسلام‌آباد فشارهای اقتصادی و سیاسی وارد نه نماید. طالبان حاضر به مذاکره نخواهند شد.
اما نماینده‌ای ارشد ملکی ناتو می‌گوید که طی سال‌های گذشته پاکستان نقش خوبی را در تلاش‌های صلح افغانستان داشته و هنوز هم امیدواری زیادی وجود دارد که آن کشور به تلاش‌های صلح ادامه بدهد. وی به عنوان مثال گفت که مقام‌های بلند پایه افغانستان، پاکستان و ایالات متحده امریکا در ماه گذشته میلادی در بروکسل به هم دیدار داشتند و در آنجا هر دو طرف در این زمینه تعهدات داشتند. اما برخی از منابع در حکومت افغانستان گفته اند که در آن نشست مقام‌های پاکستانی با لحن تند و تهدید آمیز با رئیس جمهور کرزی صحبت کردند و نشست یادشده نتایج مؤثری در قبال نداشته است. پس از گذشت چند روز از برگزاری این نشست، نظامیان افغان و پاکستانی در ولسوالی گوشته ننگرهار در امتداد خط دیورند دو بار با هم درگیر شدند. این درگیری ها تلفات جانی هم در پی داشت.
از چند سال بدینسو حکومتِ افغانستان به رهبری حامد کرزی فرآیندی به نام صلح را آغاز کرده است که اینک تا این دم بدون دستآوردی جریان دارد. درست دو سال قبل، حکومت جرگه‌ای مشورتی‌ای به نام صلح را راه اندازی کرد که در نتیجه آن شورای عالی صلح به رهبری پروفیسور برهان الدین ربانی، از هبران گذشته جهادی تأسیس شد. بیش‌تر از یک‌سال قبل، آقای ربانی جانش را از دست داد. حالا پسرش، صلاح الدین ربانی به حیث رئیس این شورا میباشد.
یكی از اشتباهات حكومت افغانستان، شورای عالی صلح و اپوزیسیون حكومت، نقش پاكستان را بیش از ضرورت برجسته دانستن در قضیه صلح است، چیزی که پاکستان، باوجود این‌که از آن نیرو برخوردار نیست، خواهان آن است. حکومت افغانستان در چند سال گذشته با نبود استراتیژی و برنامه‌ای مشخص پیرامون صلح مواجه بوده است. گاهی رئیس جمهور افغانستان، پاکستان را بازیگر اصلی در روند صلح می‌داند، و گاهی از پاکستان دل سرد شده و خود با طالبان به گفت‌و گوی مستقیم میپردازد. زمانی كه طالبان در جنوری سال 2011م در نتیجه‌ای یک توافق با مقامات امریکایی، حاضر به گشودن دفتر سیاسی به دور از تأثیر پاکستان در قطر شدند، آقای کرزی به رسم احتجاج سفیر افغانستان را از دوحه به‌کابل فراخواند. از سوی دیگر شخص آقای کرزی به تاریخ 11 حمل سال 1392ش سفری بدون دستآوردی به قطر داشت.
مشکل اساسی حکومت افغانستان این است که بدون توجه به خواست‌هایی اساسی مخالفین به روند صلح ادامه می‌دهد. نه تنها این‌که به خواست های آنها توجه‌صورت نمی‌گیرد، بلکه در تضاد با خواست‌های مخالفین و در تقویه‌ای پوتانسیل جنگی شان موثر واقع میشود. حكومت افغانستان بیش از حد دلبسته‌ای نقش پاکستان است. به گمان مقامات حكومت افغانستان، بدون پاکستان روند گفت و گو به نتیجه‌ای نخواهد رسید. اما باز شدن دفتر سیاسی طالبان در کشورِ خلیجی قطر، به دور از ساحه‌ای نفوذ پاکستان، خود دال بر اشتباه بودن این گمان است.
از سوی دیگر امضای پیمان استراتیژیک در سال گذشته و آمادگی جهت امضای پیمان امنیتی که در نتیجه‌ای آن آمریکا در افغانستان صاحب نه پایگاه نظامی خواهد شد نیز روند صلح را به مشكل مواجه خواهد ساخت. یعنی امضای پیمان‌امنیتی و استراتیژیک با امریکا، عدم توجه به خواست های مخالفین كه طرف اصلی صلح هستند و روابط تیره با پاکستان پارادوکس اصلی صلح پنداشته میشود.
بالاخره باید گفت كه تداوم حضور نیروهای خارجی در افغانستان روند صلح را به چالش خواهد كشید. پس راه بیرون رفت از بن بست صلح ایجاد تفاهم بین الافغانی و خروج نیروهای خارجی از افغانستان است تا اسباب جنگ قطع گردیده و زمینه برای تفاهم اطراف مختلف افغانی كه شامل مخالفین مسلح نیز میشود، مساعد گردد و كشور از بحران كنونی به طرف صلح و ثبات گام بردارد.