ادارۀ جدید امریکا و آیندۀ روابط کابل – واشنگتن
جنرال جیمز مَتیس وزیر دفاع ایالات متحدۀ امریکا در یک سفر از قبل اعلام نشده (در ۲۴ اپریل ۲۰۱۷) به کابل آمد و هدف سفر خویش را بررسی وضعیت امنیتی افغانستان عنوان کرد. او در یک نشست خبری مشترک با جنرال جان نیکلسن قوماندان عمومی نیروهای ناتو در افغانستان، سال ۲۰۱۷م را یک سال پرچالش برای نظامیان افغان خواند، اما تعهد کرد که امریکا در کنار این نیروها ایستاده خواهد بود.
پس از روی کار آمدن ترامپ به حیث رئیس جمهور امریکا، این دومین مقام بلندرتبۀ امریکا است که از افغانستان دیدن می‌کند. پیش از این نیز مشاور امنیت ملی ایالات متحدۀ امریکا به افغانستان آمده و در دیدار با سران حکومت وحدت ملی، بر ادامۀ همکاری و حمایت امریکا از افغانستان تاکید کرد.
اینکه روابط حکومت وحدت ملی با ادارۀ ترامپ چگونه است، هدف سفر اخیر وزیر دفاع امریکا به کابل چه بود و همچنان آیندۀ روابط امریکا و افغانستان چگونه به نظر می‌رسد؟ در این تحلیل روی آن پرداخته شده است.
روابط حکومت وحدت ملی با ادارۀ ترامپ
پس از انتخابات سال ۲۰۰۴ ایالات متحده، برای اولین بار هر دو نامزد پیشتاز در مبارزات انتخاباتی خویش روشن نساختند که بعد از پیروزی چگونه سیاستی در رابطه به افغانستان خواهند داشت، حتی در این مبارزات در رابطه به قضیۀ افغانستان صحبتی نداشتند. به همین دلیل نگرانی‌های حکومت افغانستان و نیز کشورهای منطقه را دربارۀ برخورد حکومت جدید امریکا با قضیۀ افغانستان به وجود آورده بود.
پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری امریکا، رهبران حکومت وحدت ملی، پیروزی او در انتخابات را به او تبریک گفتند و خواستار گسترش روابط دوجانبه شدند. چندی بعد دونالد ترامپ در گفتگوی تلیفونی با رئیس جمهور غنی، در کنار این که از وی دعوت کرد تا از امریکا دیدن کند، تاکید نمود که ایالات متحدۀ امریکا همچنان در کنار دولت و مردم افغانستان خواهد بود. غنی نیز در عرصه‌های مختلف خواستار همکاری امریکا با افغانستان شد.
علاوه بر این، اشتراک وزیر خارجۀ افغانستان در نشست وزرای ائتلاف جهانی مبارزه با گروه داعش که به میزبانی امریکا در واشنگتن برگزار گردید، نیز گامی مهمی در روابط حکومت وحدت ملی با ادارۀ ترامپ بود.[۱] در آن نشست، افغانستان از ادارۀ جدید امریکا خواست تا نیروهای نظامی بیشتر را به هدف مبارزه با گروه داعش به افغانستان بفرستد.
“جنرال مک ماستر” مشاور امنیت ملی امریکا نخستین مقام بلندرتبۀ آن کشور بود که پس از روی‌کار آمدن ادارۀ جدید امریکا به هدف بررسی وضعیت افغانستان به کابل آمد و با رئیس جمهور، رئیس اجرائیه و مشاور امنیت ملی افغانستان روی مسایل گسترش روابط دوجانبه، مبارزه با گروه‌های مسلح و مسایل منطقوی بحث و گفتگو کرد. مک ماستر در کنار این که از تداوم همکاری‌های امریکا با افغانستان اطمینان داد، خاطر نشان ساخت که آوردن اصلاحات در ادارات افغانستان مهم است و حکومت باید افراد متعهد را در ادارات بگمارد.[۲]
باآنکه از آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ حدود سه ماه می‌گذرد و برای بررسی روابط دوجانبه زمان کمی است، ولی روابط کابل-واشنگتن نسبت به نیمۀ اول در نیمۀ دوم این مدت به خصوص با سفر وزیر دفاع آن کشور به کابل، فعال‌تر به نظر رسید. چون از یک‌سو ادارۀ ترامپ جدیدا آغاز به کار کرده و از سوی دیگر پالیسی خویش در مورد افغانستان را نیز بازنگری نکرده بود.
سفر وزیر دفاع امریکا به کابل
وزیر دفاع امریکا هنگامی به افغانستان سفر کرد که در هفته‌های نخست سال ۱۳۹۶ هـ ش، افغانستان شاهد حادثه‌های مهم بود. استفاده از (مادر همه بمب‌ها) از سوی نیروهای امریکایی در ولسوالی اچین ولایت ننگرهار که ظاهراً هدف آن از بین بردن مواضع گروه داعش بود[۳]. و وقوع حملۀ مرگبار بر قول اردوی ۲۰۹ شاهین در ولسوالی دهدادی ولایت بلخ که در آن بیش از ۱۴۰ سرباز اردوی ملی کشته و ده‌ها سرباز دیگر زخمی شدند و مسؤولیت آن را نیز طالبان به عهده گرفت. از همین جا بود که سفر وزیر دفاع امریکا همزمان با اعلام خبر استعفای وزیر دفاع افغانستان صورت گرفت.
جیمز متیس در دیدار با رئیس جمهور افغانستان روی مسایل امنیتی افغانستان و منطقه، مبارزه با گروه‌های مسلح و همکاری‌ها میان دو کشور در عرصه‌های مختلف بحث و گفتگو کرد. وزیر دفاع امریکا در این دیدار اظهار داشت که «ماموریت ما در افغانستان به پایان نرسیده و ما در کنار دولت و مردم افغانستان باقی خواهیم ماند.» متیس همچنان افزود که «حضور ما در افغانستان برای هدف نیک است و ما باید دیپلوماسی و امور نظامی خویش را با همدیگر هماهنگ و مرتبط بسازیم.» علاوه بر این او خواستار اقدامات حکومت وحدت ملی در زمینه‌های اصلاحات، حکومتداری خوب و مبارزه با فساد اداری در افغانستان شد. رئیس جمهور افغانستان نیز تاکید کرد که حکومت افغانستان برای آوردن اصلاحات و مبارزه با فساد اداری متعهد است. او خواستار گسترش و تقویت روابط میان دو کشور شد. گفته می‌شود که در این دیدار در رابطه به افزایش سربازان امریکایی در افغانستان نیز گفتگو شده است.
وزیر دفاع امریکا در یک کنفرانس خبری مشترک با جنرال جان نیکلسن قوماندان عمومی ماموریت حمایت قاطع ناتو در افغانستان گفت که حمایت امریکا و جهان از افغانستان در مبارزه با گروه‌های مسلح ادامه خواهد یافت؛ اما سال ۲۰۱۷م را برای نیروهای نظامی افغان یک سال پرچالش و دشوار عنوان کرد. در کنار این، او گفت که نگرانی امریکا در مورد همکاری روسیه با طالبان افزایش یافته و در این زمینه با روسیه از راه سیاسی و دیپلوماتیک برخورد خواهند کرد، اما در صورتی که روسیه خلاف قوانین بین‌المللی عمل کند مانع آن خواهند شد.
سفر وزیر دفاع ایالات متحده در حالی صورت می‌گیرد که از یک‌سو ایالات متحدۀ امریکا در روزهای اخیر تصویب پالیسی خویش در مورد افغانستان است و از سوی دیگر امریکا از نقش روسیه و ایران در افغانستان به خصوص از روابط با طالبان نگران است، به همین دلیل تلاش می‌ورزد تا این روابط را تقویت بخشد و به نحوی جلو روسیه و ایران در افغانستان را بگیرد.
آیندۀ روابط کابل- واشنگتن
گرچند در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸ م حکومت افغانستان روابط خوبی با جمهوری خواهان داشت، اما این بار جمهوری خواهان در رأس ادارۀ امریکا در شرایط متفاوت و با یک شخص متفاوت روی‌کار آمدند. از یک‌سو در حال حاضر فضای سیاسی امریکا و روابط با جامعۀ بین‌المللی وارد یک مرحلۀ جدید شده و از سوی دیگر اظهارات ضد و نقیض دونالد ترامپ در قبال موضوعات مختلف و شخصیت غیر قابل پیش‌بینی او به خصوص عدم وضاحت پالیسی او در رابطه به افغانستان، مسائلی اند که روی چگونگی آیندۀ روابط افغانستان _ امریکا تاثیر خواهد داشت.
دولت افغانستان به همکاری و پشتیبانی امریکا وابستگی دارد، به همین دلیل پس از ایجاد حکومت وحدت ملی بلافاصله موافقتنامۀ امنیتی دوجانبه با امریکا به امضاء رسید و این مسأله یکی از عواملی نیز به شمار می‌رود که پروسۀ صلح افغانستان را با بن‌بست مواجه ساخته است. زیرا از یک‌سو طالبان مخالف ایجاد پایگاه‌های نظامی خارجی‌ها در افغانستان است و از سوی دیگر، کشورهای منطقه (به عنوان مثال روسیه و ایران) نیز مخالف این پایگاه‌ها استند. با این هم، حکومت افغانستان تاحدی از پالیسی ادارۀ ترامپ در مورد قضیۀ افغانستان نگران است، چون نظر به دانش و تجربۀ ترامپ در رابطه به افغانستان و مسایل مربوط به افغانستان، هر زمانی احتمال تغییر پالیسی و تصمیم او در رابطه به قضیۀ افغانستان وجود دارد.
درحالیکه حکومت وحدت ملی بقای خود را در حمایت‌های واشنگتن و همین موافقتنامه می‌بیند و هیچ کشور دیگری میلیاردها دالر برای امنیت، اقتصاد و سایر بخش‌ها به حکومت افغانستان نخواهد داد. اما برای پایان دادن جنگ و رسیدن به صلح با طالبان باید روی همین روابط و حمایت‌ها معامله کرد، چیزیکه در حال حاضر برای حکومت افغانستان ممکن به نظر نمی‌رسد. بنابراین، حکومت وحدت ملی برای بقای خویش و ادامۀ جنگ با مخالفین خویش از هر راه ممکن برای جلب حمایت ایالات متحده امریکا و برقراری روابط حسنه تلاش خواهد کرد.
در جانب دیگر، مشاور امنیت ملی امریکا که سفرش به کابل بخشی از بازنگری استراتیژی ادارۀ کنونی ایالات متحده در مورد افغانستان بود، پس از بازگشت به واشنگتن گفت که به دلیل کاهش فعالیت نظامی امریکا در افغانستان، طالبان فعالیت شان را دو برابر کرده است. قوماندان عمومی نیروهای ناتو در افغانستان نیز از ادارۀ جدید امریکا خواستار اعزام سربازان بیشتر امریکایی به افغانستان شده است.
باآنکه سیاست ترامپ در قبال افغانستان تاکنون به درستی پیش‌بینی شده نمی‌تواند، چون او در یک‌ونیم دهۀ گذشته اظهارات ضد و نقیض دربارۀ قضیۀ افغانستان داشته است و در میدان سیاست نیز تجربۀ کافی ندارد، ولی از یک‌سو پرتاب “مادر همه بمب‌ها” در خاک افغانستان و بالعکس روشن نبودن موقف ادارۀ جدید آن کشور در مورد پروسۀ صلح افغانستان و از سوی دیگر، اظهارات مقام‌های امریکایی پیرامون روابط روسیه با طالبان در کنار اینکه از افزایش سربازان امریکایی در افغانستان نیز سخن زده می‌شود، در حال حاضر ادارۀ ترامپ به تقویت حضور نظامی خویش در افغانستان بیشتر توجه خواهد کرد و به جنگ در این کشور شدت خواهد بخشید. چیزیکه سرنوشت جنگ و صلح در افغانستان را بیش از پیش پیچیده‌تر خواهد ساخت.
پایان
[۱] وزارت امور خارجۀ افغانستان: http://mfa.gov.af/fa/news/foriegn-minister-participate-in-defeat-isis-world-coalition-ministerial-meeting
[۲] ارگ ریاست جمهوری: http://president.gov.af/fa/66600
[۳] هرچند “مادر همه بمب‌ها” به هدف از بین بردن تونل‌های جنگجویان داعش پرتاب گردید، ولی در این مورد تحلیل‌های مختلف وجود دارد که در شمارۀ ۲۰۳ تحلیل هفتۀ مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی روی آن پرداخته شده است: https://csrskabul.com/pa/?p=3514