معارف افغانستان؛ چالش ها و راه حل ها – حلقه (3) راهکار های پیشنهادی برای بهبود معارف کشور

بعد از ریشه یابی مشکلات داخلی و چالش های بیرونی معارف کشور در دو حلقهء جداگانه؛ اینک در این حلقه روی راهکارها وحلول پیشنهادی برای بهبود معارف افغانستان به این امید تمرکز می نماییم،  که طرف توجه پالیسی سازان و دست اندرکاران معارف کشور قرارگیرد:

• هم آهنگی با معیارهای جهانی

سیستم آموزشی کشور باید با معیارهای جهانی برابر شده و  افغانستان را تا یکی دو دههء دیگر، با کاروان پیشرفت بشری همگام بسازد. فلسفهء معارف ما در کنار ارزش های وطنی و اسلامی، محبت با انسانیت، ضرورت صلح و هم زیستی و اعتبار دادن به ارزش های مشترک انسانی را به فرزندان کشور انتقال  دهد.

علاوه بر این، در پهلوی تعلیم شاگردان باید بر تربیه آنها نیز توجه صورت گیرد تا نمونه های از اخلاق، ابزار علم، عقل و ادب بار آمده و اندیشه های فراتر از رنگ و بو را در جامعه تمثیل نمایند.

• بالابردن سطح مدیریتی

مدیریت دانش به وجه احسن در سکتور تعلیمی و نظام آموزشی کشور خیلی امر مهم به شمار می رود، کم کردن حجم کتاب های درسی با توجه به توانایی های مختلف ذهنی و یاد گیری شاگردان، می تواند سهولت یادگیری شاگردان را بهبود بخشیده و یکی از راهکارهای خوبی در مدیریت دانش در افغانستان باشد.

هدف مند ساختن و بلند بردن کیفیت آموزشی با استفاده از الگوهای مدرن، مثبت و دوگانه، یکی از راه های بهبود معارف کشور به شمار می رود، زیرا استفاده از روش دوگانه (تعلیمات تخنیکی و مسلکی،  تحقیق و تحلیل) که نمونه پیشتاز و مثبت آن در جهان کشور آلمان است می تواند ما را در روند بهبود معارف مان کمک نماید.

بخش مسلکی به صورت علمی و نظری تدریس گردد که بخش نظری آن در مکاتب و بخش عملی آن در نهادهای مرتبط به مضمون تدریس گردد، این روش کوتاه ترین راه برای بلند بردن هدف تعیین شده از سوی وزارت معارف برای بلند بردن سطح کیفیت در سال های ۲۰۲۱-۲۰۱۷م  مطابق ۱۴۰۰-۱۳۹۶هـ.ش بوده می تواند در ضمن این روش برای شاگردان صنوف یازدهم و دوازدهم برای آماده شدن به دوره پوهنتون مفید واقع شده می تواند.[1] 

• تنظیم بودجه و تخصیص هزینه های بیشتر

تلاش به منظور استفاده بهتر از ساختار بودجه فعلی و سیستم های معلوماتی برای تأمین هرچه بیشتر شفافیت و حسابدهی در تخصیص و استفاده از منابع دولتی. تحلیل و ارزیابی اجراآت و چگونگی عملکرد سیستم های آموزشی و تحصیلی و تأمین منابع مالی مورد نیاز با توجه به ضرورت برای دریافت ارقام و آمار مشرح که از طریق سیستم های مدیریت معلومات  چندگانه به دست می آیند. مدیریت واحد سیستم های معلوماتی به منظور نظارت بهتر و گزارش گیری در مورد نتایج و ارزیابی[2].

 نیاز مبرم است تا افغانستان سرمایه گذاری بیشتر را در راستای تأمین نیازمندی های معارف و بهبود شرایط آموزش معیاری و متوازن اختصاص دهد. با توجه به این که شرایط و امکانات آموزشی ضعیف و ناتوان سبب آسیب پذیری معارف می شود، لذا نیاز مبرم است، تا افغانستان تمرکز بیشتر را روی اختصاص سرمایه گذاری و هزینه های بیشتر به منظور بهبود کیفیت سیستم های آموزشی  و تدریسی و همچنان فراهم آوری مواد درسی مطلوب نماید.

از آن جایی که توقع می رود، تا فشار کنونی در راستای ایجاد و اعمار زیربنا های مورد نیاز مکاتب در سطح ملی با کاهش قابل توجه نفوس کودکان در سنین مکتب در آینده تضعیف شود، لذا پلانگذاری اختصاص بودجه در دراز مدت باید به رفع نیاز های روز افزون در عرصه حفظ  و مراقبت مکاتب و هم چنان نیازهای آموزشی و مواد درسی مورد نیاز مکاتب متمرکز باشد.

• ظرفیت سازی معلمین

گسترش دسترسی و زمینه سازی برای حضور یابی متعلمین در برنامه های آموزشی برخواسته از امکانات و سهولت های موجود در جامعه، به ویژه در مناطق روستایی و نا امن که حضور یافتن شاگردان به مکتب یک تهدید بزرگ به زندگی آنها پنداشته می شود. با این حال، با توجه به انواع رویکردها و هزینه های مربوطه آن، طرح یک بسته خدماتی هماهنگ و مطلوب باید یک اولویت برای دولت و نهاد های کمک کننده بین المللی باشد.

ترتیب یک پلان به خاطر جذب معلمین اناث بیشتر و ارائه امتیازات تشویقی، تطبیق و ارائه آموزش های داخل خدمت برنامه های ارتقای ظرفیت کاری که آموزش معلمین باید به سطح ولایتی صورت گیرد. برگزاری دوره های کوتاه مدت تربیت معلم یا روش تدریس که سبب آشنا شدن معلمان کم تجربه با میتود های جدید تدریس گردد. اداره های مکاتب می تواند با تهیه برنامه های چون آشنایی معلمان با فعالیت های پرورشی، انواع روش های طراحی و اجرا و ارزش یابی فعالیت تربیتی در جریان آموزش اساتید گرامی در رسیدن هدف شان که عبارت از تعلیم و تربیه می باشد کمک کند.

• تحکیم ارتباط میان والدین واداره مکتب

دراین راستا می توان انجمن اولیا و معلمین را در سطح مکاتب برپا نموده و گسترش داد. در بعضی ازجلسات انجمن، باید از افراد مسلکی وکارشناسان تربیتی و آموزشی دعوت صورت گیرد تا سخنرانی های علمی وآموزشی داشته باشند. همکاری والدین با اداره مکتب بهترین روش است که مکتب را  در اجرا مسئولیتش  کمک کرده و پابندی شاگردان به درس ها را بالا می برد. این جلسات اگر ماهوار برگزار نگردید می تواند حداقل سال دو سه بار دایر گردد. در جریان جلسات از والدین که با مکتب همکاری دارند قدردانی صورت گیرد.

• استفاده از روش های تدریس معاصر

اساتید محترم باید در جریان تدریس از روش های متفاوت تدریس استفاده نمایند خاصتاُ برای صنوف ابتدایی، قسمی که در چالش ها بیان کردیم که پایه و اساس آموزش در دوران ابتدایی گذاشته می شود، اگر کودک در همان  دوره علاقه مند به آموزش شد می تواند سالها در پی آموختن باشد. این کار توسط معلمین عزیز صورت گرفته می تواند. مدرسه و معلم  بیشترین نقش را در این راستا دارند آن ها هستند که شاگردان را برای داخل شدن به اجتماع آماده می کنند پس مناسب این است که معلمین عزیز از طریقه های معاصر در عرصه آموزش و پرورش استفاده نمایند تا انسان های بیدار و آگاهی را تقدیم جامعه نمایند.

درس معلم با روح و روان و احساسات شاگردان سر و کار دارد اگر به درستی تطیق نگردد زیان های جبران ناپذیر در پی خواهد داشت. این روش را می توان با یک داستان، اصول اجرایی، بعضی طرح کار های صنفی و بیان جملات جالب که هدف درس را برساند صورت گیرد. روش تدریس موفق را معلمان با پشت کار، علاقه به آموزش، تجربه، تحقیق و مطالعه می توانند به آسانی حاصل کنند.

• ایجاد اعتماد به نفس درشاگردان

پاجارس آگاه مسایل تعلیم و تربیت معتقد است که مشکلات بسیار شاگردان در مکتب از ناتوانی شان نیست، بلکه به باور آنان است به این که نمی توانند وظایف مکتب را درست انجام دهد و یا اینکه به موفقیت برسند[3]. افغانستان از جمله کشورهای است که با مشکلات بیشتری مواجه است، این امر سبب می گردد بالای مردم تاثیرات متفاوت افسرده گی و نا امیدی به آینده را بر جا گذارد. این افکار از فامیل ها به شاگردان انتقال می نماید سبب می گردد شاگردان در پیشبرد دروس شان احساس بی علاقه گی و ناتوانی نمایند.  از وظایف مهم  معلمین محترم در مکتب می باشد که  در جریان تدریس به شاگردان انگیزهء حرکت داده  و اعتماد به نفس را در ایشان تقویت نمایند.

• حمایت از مکاتب خصوصی

مکاتب خصوصی تا حدی زیاد می تواند معارف کشور را در اجرای اهدافش کمک کند، چون هیچ هزینه برای بخش معارف رسمی ندارد. در کنار آن تراکم شاگردان در آنجا کمتر بوده، به شاگردان رسیده گی بهترصورت می گیرد. در صورت که توانمندی اقتصادی برای فامیل های محترم وجود داشته باشد باید فرزندان خود را به مکاتب خصوصی بفرستند. از طرف دیگر، وزارت محترم معارف باید با مکاتب خصوصی همکاری صمیمانه تری داشته و مشکلات شان را حل نماید.

• آمادگی به خاطرتدریس آنلاین

وبالآخره وبای جهانی کرونا نشان داد که نمی توان همیشه بالای معارف تقلیدی و درس و تدریس حضوری اعتماد داشت، بلکه امکان دارد حالاتی به وجود بیاید که امکانات حضورشاگردان و استادان به مکاتب ناممکن گردد. به این خاطر وزارت معارف باید آمادگی آن را داشته باشد تا اپلیکیشن ها و امکانات لازم به خاطر پیشبرد عملیهء تعلیم از دور را انکشاف دهد و مانند اوضاع کنونی که وبای کرونا میلیون ها کودک و جوان و نوجوان را در خانه ها زندانی ساخته است، دست زیرالاشه نه نشیند؛ بلکه بتواند درصورت ضرورت خدمات معارف رابرای بیشترین تعدادی از فرزندان کشور به طور رایگان فراهم بسازد، چنانچه کشورهای دیگری عملاً این کار را کرده اند.

به آرزوی معارف معیاری و خوب برای تمام فرزندان کشور

=======================================================================

۱۵ بیضا. دکتر یحیی، ۱۳۹۶، برنامه آموزشی در افغانستان چگونه باید اصلاح شود؟، بی بی سی فارسی، تاریخ دسترسی ۲۶/۱۲/۱۳۹۸، جابجا شده  در عنوان اصلاحات لازم برای بلند بردن سطح نظام آموزشی در کشو از شماره ۴-۱، آدرس لینک https://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-40555723

۱۶ ارتقای معارف در شرایط دشوار و شکننده افغانستان، بانک جهانی، تاریخ دسترسی به موضوع ۲۶/۱۲/۱۳۹۸، جابجا شده در عنوان اصلاحات لازم برای بلند بردن سطح نظام آموزشی در کشور شماره های ۸-۵، لینک برگرفته شده:

https://www.worldbank.org/fa/country/afghanistan/publication/afghanistan-promoting-education-during-times-of-increased-fragility

[3] کتاب: خود کار آمدی در یادگیری و آموزش

    نویسنده:    دیبا شریعت