تأثیرات مثبت وبای کرونا برمحیط زیست
عکاشه نثار: همکار تحقیق مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی
محیط زیست سالم از نیاز های اساسی درحیات بشری است که در فقدان آن، زندگی انسانها با انواع مختلفی ازمشکلات ونا بسامانی ها مواجه خواهد بود. زندگی هر فرد بسته به نوع محیطی که درآن زیست می کند، جدا ازشرایط اجتماعی و فرهنگی آن، ازوضعیت اقلیمی و طبیعی اش نیز متاثرمی شود. کارشناسان برای تشخیص وتعیین حد اوسط عمر در یک کشور، تاثیرات محیط زیستی را به عنوان متغیراساسی در نظر گرفته و معتقداند که در مرگ و میر مردمان شرایط زیستی نقش اساسی را دارا می باشد. این واقعیتی است که به عنوان یک اصل بدیهی هیچ کسی نمی تواند آن را نادیده گرفته و یا تاثیر محیط زیست بر جسم و روان انسان را احساس نکند.
با این حال، مشکلات محیطی وآلودگی های آن ازچالش های جدی برای حیات آینده بشر بوده وبا رشد روزافزون این مشکلات، گرفتاری های زیادی نیزبرای انسانها خلق می شود. تغییرات اقلیمی، افزایش ذرات سمی درهوا و رشد سرسام آور امراض گوناگون، ازعمده مشکلاتی است که زندگی آینده بشر را تحت شعاع خود قرار داده وسالانه هزاران انسان قربانی آلودگی های محیطی وکمبود هوای پاک برای تنفس می شوند.
مشکلات محیط زیستی به عنوان یک پدیده فراگیر در تمامی کشورهای دنیا به نحوی وجود داشته وهیچ کشوری نیست که ازتهدیدات این پدیده کشنده مصئون باشد، اما میزان این تهدیدات ومشکلات ازکشوری تا کشوردیگرمتفاوت بوده و گونه های برخورد با آن نیز بستگی مستقیم به توان کشورها دارد. آلودگی محیط زیست یک مشکل جهانی بوده و بیش از هر چیز تدبیر مشترک تمامی کشورهای جهان در سطح کل را می طلبد. هرچند این موضوع یکی از مباحث جدی و اساسی در سیاست جهانی مبدل گردیده و تاکنون رژیم های مختلف حقوقی و کنوانسیون های زیاد در این خصوص میان کشورها شکل گرفته است؛ اما این مساله به لحاظ اینکه یک موضوع جدید می باشد، هنوز نتوانسته مانند سایر مسایل و موضوعات حیاتی بین المللی جا افتاده و تدابیر و مقررات مبارزه با آن، به عرف الزام آور بین المللی در کنار سایر موضوعات سیاسی و امنیتی جهان بدل گردد. با وجود اینکه محیط زیست دارد به تهدید اصلی و جدی علیه کره ما تبدیل می گردد، اما هنوز هم این موضوع در سیاست کشورها اولویت دوم بوده و کشورها در صورت تصادم منافع، به راحتی چشم بر معضله محیط زیست بسته و اجازه می دهند در راستای تامین منافع آنی، محیط زیست آسیب ببیند.
مشکلات محیط زیست در اففانستان
افغانستان ازجمله کشورهایی است که میزان آلودگی هوا ومحیط زیست درآن به شکل نگران کننده یی روبه گسترش بوده، کابل پایتخت کشور شهری است که آلودگی آن به گونه سرسام آور و نگران کننده ای بالا رفته و این در حالی است که هیچگونه تدبیر و سازوکاری مبارزاتی با این پدیده از سوی دولت وجود ندارد. روزانه میلیون ها ذرات سمی و مکروبی از کوچه ها و پس کوچه های کابل برخواسته و در کنار دود و گردوخاک بر فضای تنفسی شهروندان کابل مستولی گردیده داخل گلو و شش های شان می گردد. قبل از قرنطین ناشی از کرونا که گشت و گذار وسائط نقلیه را تا حدی محدود ساخته است؛ هوای کابل به حدی آلوده با دود وخاک و دیگرعوامل آلوده کننده می بود که اکثرا درهوا چترتاریک ومکدری را برفضای شهربه وجود می آورد و در زمین هم خاک وتعفن ناشی ازمواد مختلف آلوده کننده، افراد را گرفتارمشکلات عدیده یی می ساخت. طبعاً چنین وضعی امراض مختلف جسمی و روانی را به وجود آورده و زندگی مردم را تهدید می کند.
آلودگی هوای شهرهای افغانستان به خصوص کابل عمدتا ناشی از مصرف بی رویه مواد نفتی در موترها و وسایط نقلیه، خرابی جاده ها که دربسیاری موارد باعث ایجاد گرد و خاک می شود، نبود ساحات سبز که برای تصفیه هوا وجلوگیری از بروز گرد وخاک نهایت موثراست، فقدان سیستم کانالیزاسیون و سایرامکانات رفاهی درجامعه و درنهایت بی توجهی مردم برای نگهداری محیط زیست بوده وعلی رغم نگرانی های شدید از رشد روزافزون آلوده گی ها، بازهم توجه چندانی به این معضل نمی شود[1].
زمین امانت خدا و سرزمین ما میراث ملی ما باشد، تا زمانکه مردم در حصه محیط زیست خود احساس مسووولیت نکند و در کنار دولت همکاری نداشته باشند کاهش و ازبین بردن آلوده گی امر ناممکتن خواهد بود. دولت باید با گسترش تبلیغات در مورد محیط زیست فواید فضای سبز و مشکلات آلوده گی ایجاد می نماید مردم را آگاهی دهند و در این رابطه مدیریت جدی نیاز است.
مسوولیت شهروندان
انسان معاصر، نیازمند بازنگری در شیوه برخورد خویش بـا محیط زیست است، و باید مسوولیت های اجتماعی خود منحیث شهروند را بداند و بجا آورد. دین اسلام با توجه به نطافت و پاکی دارد آن را از جزء از ایمان بیان نموده و از هر آنچه که به شخص و یا اطرافیانش ضرر میرساند منع نموده است.
اداره محیط زیست و انجمن های حمایت از محیط زیست میتوانند با آگاهی همگانی و برانگیختن حس مسئولیت اجتماعی، افراد جامعه نسبت به محیط زیست جامعه را در حفظ محیط زیست با خود همکاری نمایند. براینکه حفاظت از محیط زیست وظیفه همگان تلقی شود باید از تمام نهاد ها به شمول نهاد های آموزشی، تولیدی، خدماتی و نظارتی…دعوت شود تا در این رسالت مهم ملی؛ همکار اداره محیط زیست بوده حد اقل در بخش آگاهی عامه سهم خویش را اداء نمایند.
نیاز جدی است تا فرهنگ حفظ ساحت سبز و غرس درختان آموزش داده شود، این فعالیت نیاز به کار جدی دارند ولی بعد از یک مدت این فرهنگ در میان مردم نهادینه خواهد شد.
کرونا دوست طبعیت
شیوع کرونا از سه ماه به این طرف؛ از یکسو در هوای شهر های بزرگ کشور تاثیرات مثبت به جا گذاشته است، اما از طرف د یگر گسترش سریع ویروس سبب گردیده تا تعداد مرگ و میر زیاد گردد.
تعطیل شدن پرجمعیت ترین شهرهای جهان و مراکز شلوغ سبب گردید آلوده گی کاهش یابد، هرچه فعالیت‌های انسانی کمتر باشد کره‌ی زمین در آرامش بیشتری خواهد بود زیرا درپی فعالیت‌های انسان منابعی مصرف می‌شوند که اثراتی همچون آلودگی آب، خاک، هوا و تولید پسماند را درپی دارند.
آلودگی هوا یکی از عامل‌های اصلی تغییرات اقلیمی است ورود کرونا به عرصه جهانی، فعالیت‌های انسان را تحت تاثیر قرار داده و مصرف انرژی و در نتیجه آلودگی هوا را کاهش داده است. حضور کمتر انسان ها به محیط سبب شده است که صید ماهی، دام گذاری برای حیوانات و بریدن درختان کمتر شود.
قضاوت درخصوص پیامدهای کرونا و پساکرونا بر محیط زیست تاحدودی دشوار است اما کرونا در واقع زنگ خطری برای کلیه انسان‌هاست تا دوباره به خود رجوع و در نحوه استفاده از منابع زمین تجدید نظر کنند.
کرونا یک اصل اساسی دیگر را متذکر شد که اکنون دیگر زمان آن رسیده است به محیط زیست احترام کافی بگذاریم و رفتار با محیط زیست از یک فرد تا دولت‌های کوچک و بزرگ جهان توام با مسئولیت پذیری و بر اساس اکولوژی خاص منطقه باشد زیرا شاید که حضور این ویروس در نتیجه انتخاب طبیعی بوده و فعالیت مخرب انسان در طبیعت سبب پیدایش این بیماری‌ها برای مهار گونه بشر باشد[2].
ویروس کرونا از دو مسیر باعث شده «آلودگی هوا» و همچنین تبعات زیست محیطی این بحران قدیمی در آسمان کلان‌شهرهای جهان، اکنون «فروکش» کند و نفس شهرها تازه شود. این بازی دوجانبه کرونا – ضربه مهلک به انسانها از یکسو و از سوی دیگر نجات محیط زیست از آلودگی- در شرایط فعلی به دلیل تهدید فراگیر جان انسانها چندان مورد توجه عمومی قرار ندارد به طوریکه همه مردم دنیا به شکل متعارف روی نقش منفی این ویروس متمرکز شده‌اند. اما بررسی‌هایی که در پنج کشور آمریکا، انگلیس، سویدن، سوئیس و ژاپن در این باره انجام شده است، نشان می‌دهد: کاهش فعالیت‌های صنعتی و همچنین رفت و آمدهای درون شهری ناشی از قرنطینه خانگی تحت تاثیر کرونا باعث شده غلظت ذرات آلاینده در هوای شهرهای دارای سابقه آلودگی به شکل محسوس کاهش پیدا کند[3].
انسان جزئی از محیط زیست است، اما در دهه‌های اخیر و در نتیجه پیشرفت‌هایی که در زمینه فناوری نصیب شده، این تَوَهم برای او ایجاد شد که گویا فرمانروای مطلق محیط زیست و منابع طبیعی است و در نتیجه این پندار نادرست متعاقب آن امروزه دشواری‌های محیطی فراوان، متنوع و گاه خطرناکی برای خود، دیگر زیستمندان و حتی طبیعت به وجود آورده است، اما این ویروس اصل او را برایش بیان نمود.
===================================================================================
منابع:
[1] http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%d8%a2%d9%84%d9%88%d8%af%da%af%db%8c+%d9%85%d8%ad%db%8c%d8%b7+%d8%b2%db%8c%d8%b3%d8%aa&SSOReturnPage=Check&Rand=0
http://www.dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=121538
[2] https://deyako.com/%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D9%84-%D8%AD%D8%A7%D8%B6%D8%B1-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA/#
[3] https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/3641792-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-