نشست قلب آسیا و اثر آن بر روند صلح افغانستان

نخستین نشست کنفرانس قلب آسیا که به روند استانبول نیز شهرت یافته است با اشتراک وزرای خارجه چهارده کشور، به هدف گسترش همکاری های منطقوی در قبال افغانستان، در سال ۲۰۱۱ م با محوریت افغانستان و تلاش های کشور ترکیه، در شهر استانبول دایر گردید. چین، هند، افغانستان، ترکیه، آذربایجان، ایران، قزاقستان، قرغیزستان، پاکستان، روسیه، عربستان، تاجکستان، ترکمنستان و امارات متحده از جمع کشورهای هستند که نمایندگان شان در اولین نشست کنفرانس قلب آسیا – روند استانبول شرکت نموده و از اعضای اصلی این کنفرانس می باشند.

کنفرانس قلب آسیا تا اکنون هشت نشست را در کشورهای ترکیه (۲۰۱۱)، افغانستان (۲۰۱۲)، قرغیزستان (۲۰۱۳)، چین (۲۰۱۴)، پاکستان (۲۰۱۵)، هندوستان (۲۰۱۶)، آذربایجان (۲۰۱۷) و امریکا/ با پیگیری موضوع نشست قبلی (۲۰۱۸) دایر کرده است.

کشورهای چون آسترالیا، کانادا، دنمارک، مصر، فرانسه، فنلند، آلمان، عراق، ایتالیا، چاپان، امریکا، انگلیس، سویدن، اسپانیا، هالند و ناروی از حامیان کنفرانس مذکور بوده و شماری از سازمان های بین المللی و منطقه یی نیز از پشتیبانان کنفرانس قلب آسیا خوانده می شوند.

یکی از مهم ترین انگیزه ها برای ایجاد کنفرانس قلب آسیا؛ رسیدگی به چالش های امنیتی و اقتصادی افغانستان گفته شده است.

هشتمین نشست

هشتمین دور نشست قلب آسیا زیر عنوان « صلح، مشارکت و شگوفایی» با اشتراک محمد اشرف غنی ریس جمهور اسلامی افغانستان، رجب طیب اردوغان ریس جمهور ترکیه و وزرای خارجه و نمایندگان ارشد کشورهای عضو، اعضای ناظر و سازمان های بین المللی و منطقه یی، به روز دوشنبه ( ۱۸ قوس ۱۳۹۸ ه ش ) در شهر استانبول ترکیه برگزار شد. در این کنفرانس نمایندگان ۱۴ کشور عضو، ۱۷ کشور ناظر و ۱۴ سازمان منطقه ی و بین المللی شرکت نموده بودند. محمد اشرف غنی ریس جمهور ضمن سخنرانی اش در کنفرانس؛ از ابتکارات آقای اردوغان وکشورهاییکه در گذشته میزبان کنفرانس قلب آسیا – روند استانبول شان بوده اند تشکر کرده و  گفت با وجود که از چهل سال به این طرف در افغانستان جنگ جریان دارد، هنوز مردم کشور ما نسبت به آينده خوشبین هستند. سپس آقای غنی تروریزم، تجارت و قاچاق مواد مخدر، جنایت و مخالفان مسلح را از جمله تهدیدهای مهم یک دهه اخیر کشور خوانده و اضافه نمود که این تهدید ها ابعاد ملی و فراملی دارند. ریس جمهور کشور ازکوشش های صلح و سفر اخیر دونالد ترامپ به کابل اظهار خوشی نموده تلاش های ازبکستان، چین، روسیه و عربستان در مورد روند صلح افغانستان تشکری نمود. وی ابراز امیدواری نمود که این تلاش ها منجر به آتش بس و آغاز مذاکرات مستقیم میان دولت افغانستان و طالبان شود. او از خدمات تیتسو ناکامورا امداد رسان چاپانی (که روز چهار شنبه ۱۳ قوس سال ۱۳۹۸ هـ ش در ولایت ننگرهار به قتل رسید) سپاسگزاری کرده اظهار امیدواری نمود که تمام اطراف نتائج انتخابات را که بزودی اعلان خواهد شد، بپذیرند. در این نشست رجب طیب اردوغان ریس جمهور ترکیه و بعضی از وزرای خارجه کشورهای دیگر سخنرانی کرده و حمایت شان را از افغانستان اعلام نمودند. در یک خبرنامه ارگ ریاست جمهوری آمده است که محمد اشرف غنی ریس جمهور کشور، در حاشیه نشست کنفرانس قلب آسیا با محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران دیدار و در مورد روند صلح افغانستان تبادل نظرکرده است. در عین حال، زاهد نصرالله سفیر پاکستان در کابل در حالیکه حمایت کشورش را از روند صلح افغانستان اعلان نمود، از تمام کشورهای منطقه و جهان خواست تا رقابت های سیاسی شان را در افغانستان کنار گذاشته در راستای صلح و رفاه در منطقه کار کنند. میرویس ناب معین همکاری های اقتصادی وزارت خارجه کشور نیز نشست قلب آسیا – روند استانبول را مهم خوانده در مورد چنین ابراز نظر نمود « این اجلاس یکی از طرح های مهمی است که تحت رهبری افغانستان بوده است که می تواند هماهنگی و همکاری نه تنها در منطقه که بین منطقه و شرکای بین المللی افغانستان، صلح، ثبات، رفاه اجتماعی – اقتصادی به ویژه با تمرکز بر افغانستان ایجاد کند.»

ولی از خبرنامه ارگ ریاست جمهوری کشور در مورد دیدار محمد اشرف غنی ریس جمهور افغانستان با جواد ظریف وزیر خارجه ایران، بوی مخالف با پاکستان و طالبان به مشام می رسد که این می تواند گفته های غنی را مبنی بر اینکه صلح از اولویت های حکومتش است زیر سوال برده و روند صلح آسیب برساند.

نقش کنفرانس قلب آسیا در روند صلح

دور هشتم کنفرانس قلب آسیا در حالی در شهر استانبول ترکیه برگزار می شود که زلمی خلیل زاد نماینده امریکا در امور صلح افغانستان، مذاکرات با هیات طالبان تحت رهبری ملا عبدالغنی برادر و اشتراک انس حقانی را در شهر دوحه قطر دوباره آغاز نموده است. با توجه به اینکه تعداد کثیری از کشورها و سازمان های عضو و حامی کنفرانس قلب آسیا به نحوی در قضایای افغانستان دخیل بوده و یا اینکه علاقه مندی دارند، می توانند نقش مثبتی را در قبال صلح کشور ما بازی نمایند. اما، به دلیل تفاوت های دیدگاه های شان در مورد افغانستان خیلی بعید به نظر می رسد که قادر شوند تا دیدگاه مشترکی را در قبال صلح افغانستان بوجود بیاورند، ازجمله می توان به تفاوت دیدگاه ها میان هند و پاکستان از یک طرف، و عربستان و ایران از طرف دیگر، اشاره نمود. در این میان ترکیه به عنوان یکی از کشورهای قدرتمند اسلامی و یکی از بانیان کنفرانس قلب آسیا – روند استانبول نظر به دلایل زیر می تواند نقش برجسته تری در روند صلح افغانستان بازی نماید.

نقش ترکیه درروند صلح افغانستان

 از جمله کشورهایی که همواره با افغانستان روابط حسنه داشته، یکی هم کشور ترکیه است. روابط افغانستان و ترکیه را به لحاظ سابقه تاریخی می توان به پایه گذاری دولت معاصر افغانستان توسط احمد شاه ابدالی آدرس داد. ترکیه دومین کشوری است که در سال 1919 میلادی استقلال افغانستان را به رسمیت شناخت و این دو کشور نخستین تفاهمنامه دوستی را در سال 1921 میلادی امضا کرده اند. ترکیه نخستین کشور مسلمان عضو ناتو است. ترکیه در ۱۸ سال گذشته افغانستان را در بخش های آموزش نیرو های امنیتی، تاسیس مکاتب، توسعه زراعت و… همکاری نموده است. ترکیه در بخش تحصیلات عالی برای محصلین و نیز افسران پولیس افغانستان تاکنون کمکهای قابل توجهی داشته است.  ترکیه از سال 2007 میلادی سعی کرد تا نقش خود را در راستای صلح در افغانستان بازی کند. این کشور به همین منظور نشست های سه جانبه میان افغانستان، ترکیه و پاکستان را راه اندازی کرد. ترکیه کشوری است که از یک طرف به صلح و امنیت افغانستان علاقمند است و از سوی دیگر با پاکستان نیز روابط حسنه دارد؛ بنابراین می تواند در کاهش تنش روابط میان افغانستان و پاکستان نقش مثبت و مفید داشته باشد. دولت ترکیه با توجه به روابط عمیقی که با دولت پاکستان و مسولان درجه اول این کشور دارد و با توجه به موقعیتی که این کشور در میان کشورهای اسلامی دارد، اراده و تصمیم این کشور می تواند یک نقطه عزیمت مهم در پروسه صلح افغانستان باشد. طی سال های اخیر، خوش‌بینی زیادی به خاطر نقش پر رنگ ترکیه در روند صلح افغانستان ایجاد شده است. مردم افغانستان از دولت ترکیه توقع دارند که حتی بعد از موفق شدن روند صلح در افغانستان، نیز همکاری‌های بلند‌ مدت اقتصادی، امنیتی و تعلیمی و تحصیلی خویش را با مردم افغانستان ادامه دهند.

نتیجه گیری

با توجه به سابقه کنفرانس قلب آسیا، دیده می شود که این کنفرانس یک چیزی شکلی بوده تا محتوایی. به همین دلیل انتظار نمی رود که این کنفرانس بتواند یک موقف جمعی صادقانه را در قبال صلح افغانستان اتخاذ نمایند. اگر دیدگاه های کشورها و سازمان های حامی بگذریم، حتی اعضای کنفرانس قلب آسیا نیز سیاست های متضادی را در افغانستان دنبال می نمایند، که این امر سبب می شود در عرصه همکاری جمعی با روند صلح افغانستان کاری از دست شان ساخته نباشد.

کشور ترکیه به عنوان یکی از کشورهای اسلامی که از شهرت خوبی جهانی برخوردار بوده و در نزد طرفین جنگ افغانستان اعتباری نیز دارد می تواند نقش خوب و مثبتی را در روند صلح کشور ما بازی نماید.