ګاونډي هېوادونه

د پورتنیو څرګندونو پر بنسټ، موږ دې پایلې ته رسیږو چې که د پاکستان راتلونکی حکومت د پاکستان د خلکو د ګوند او د مسلم لیګ ګوند د ټاکنیز ټیم د ایتلاف لخوا جوړ شي. د عامه وګړو د رضایت خلاف (چې ځانونه یې په ټاکنو کې د عمران خان د پلویانو په توګه معرفی کول) له حکومت څخه، د پاکستاني طالبانو د بریدونو شدت او په پای کې د افغانانو د ازادۍ او خپلواکۍ غوښتونکو چلند به د دې لامل شي چې پاکستاني چارواکي پر افغانان حکومت تور پورې کړي. او دا به د اسلامي امارت او پاکستان تر منځ اړیکې خړې پړې کړي.  او دغه ستونزه به د افغانستان پر اقتصاد  چې له پاکستان څخه جنوبي اسیا او حتی چین ته د سوداګرۍ په لاره کې د لانجې د رامنځته کېدو او همدارنګه د سیاسي فشارونو د رامنځته کېدو له امله چې د اسلامي امارت لپاره ناخوښ راتلونکی وی، ډېره اغېزه  ولري.

چين او افغانستان د دوو ګاونډيو هېوادونو په توګه د ښو سياسي اړيکو تاريخ لري. که څه هم په تېرو وختونو کې د افغانستان سياسي بدلونونو او د افغانستان دوه ځلي اشغال (د شوروي اتحاد او امريکا متحده ايالاتو) د ښو سياسي اړيکو په سيوري کې د دواړو ګاونډيو هېوادونو ترمنځ د اقتصادي اړيکو د پراختيا امکان له منځه وړی و، خو په افغانستان کې د اسلامي امارت بیا واک ته له رسیدلو وروسته او د دواړو لورو تر منځ د ښو اړیکو شتون، سیاسي متقابل عمل، د اسلامي امارت په بهرني سیاست کې اقتصاد محوره تګلاره او یو بل ته د دواړو خواوو اقتصادي کشش، د دواړو هیوادونو ترمنځ اقتصادي اړیکې د ملاحظې وړ او وده کونکي حالت کې دي. په ټولیز ډول ویلای شو، هغه فرصتونه چې په افغانستان کې رامنځ ته شوي دي او هغه متقابل ظرفیتونه چې افغانستان او چین په اقتصادي لحاظ د یو بل لپاره لري، په راتلونکي کې د دواړو هېوادونو د اقتصادي اړیکو د پراختیا او ودې لپاره زمینه برابره کړې ده.

چین و افغانستان به‌عنوان دو کشور همسایه سابقه مراودات سیاسی خوبی در کارنامه خود دارند. با اینکه تحولات سیاسی و دوبار اشغال افغانستان (توسط شوروی و ایالات متحده امریکا) در گذشته امکان گسترش روابط اقتصادی میان دو کشور همسایه را در سایه مناسبات سیاسی خوب از میان برده بود، اما پس از بازگشت امارت اسلامی به قدرت در افغانستان و وجود حسن‌روابط متقابل سیاسی میان دو طرف، اتخاذ رویکرد اقتصادمحور در سیاست خارجی امارت اسلامی و جذابیت‌های اقتصادی دو طرف نسبت به یکدیگر، روابط اقتصادی میان دو کشور نیز در وضعیت قابل قبول و رو به رشدی قرار گرفته است. به‌صورت کلی‌ ‌می توان گفت که فرصت‌های به‌وجود آمده در افغانستان و ظرفیت‌های متقابلی که افغانستان و چین به لحاظ اقتصادی برای یکدیگر دارند، امکان و فضای رشد و گسترش روابط اقتصادی را در آینده فراوری هر دو کشور گشوده است.

شاید عمده‌ترین توجه جهت همکاری به مهاجرین و یا برگشت آن‌‌ها به کشور، برداشتن عوامل مهاجرت در یک کشور باشد. اما در افغانستان هر نظامی که رویکار آمده تلاش کرده است پالیسی نرمی را نسبت به مهاجرین اتخاذ نماید و لکن اغلب نتوانسته اند عوامل مهاجرت را رفع و زمینه عودت اتباع این کشور را فراهم نمایند.

ممکن د کډوالو سره د همکاری یا هیواد ته د بیرته راستېدونکو کډوالو ستونزو ته د رسیدنې څخه،  ترټولو مهم پام باید په یو هیواد کې د کډوالۍ عوامل لرې کول وي. که څه هم په افغانستان کې هر نظام چې واک ته رسېدلې د کډوالو او کډوالۍ په وړاندې یی نرمه تګلاره غوره کړي، خو اکثره یې د مهاجرت د عواملو د له منځه وړلو او د دغه هیواد د اتباعو د راستنیدو لپاره د زمینې په برابرولو کې پاتې راغلي دي.

اینکه سیاست اقتصادی ایران در قبال افغانستان سه موضوع عمده را شامل می‌شود موضوع نخست رشد صادرات و رساندن آن به ده میلیارد دالر و موضوع دوم استفاده از مسیر افغانستان برای دسترسی به آسیای مرکزی و چین و سوم سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنایی در افغانستان می‌باشد.

د افغانستان په اړه د ایران په اقتصادي سیاست کې درې عمده مسایل شامل دي، لومړۍ مسأله د صادراتو وده او د هغې لس میلیارد ډالرو ته رسول او دویمه مسأله منځنۍ اسیا او چین ته د لاسرسي لپاره د افغانستان د جغرافیې کارول دي او درېیمه په افغانستان کې د زیربناوو په برخو کې پانګونه ده.که څه هم په تېر او اوس دواړو کې د سوداګرۍ توازن د ایران په ګټه دی، خو افغانستان د ځواک د مهمو نقطو په توګه له څو لارو کولای شي له ایران سره اقتصادي تعامل د زیاتوالي لپاره وکاروي.